Michael Pollan wil dat je stopt met internetten en begint met koken

Als een van de belangrijkste stemmen van de Amerikaanse slowfoodbeweging, betoogt Michael Pollan al sinds jaar en dag dat we onze geliefde chips moeten wegleggen en precies moeten onderzoeken wat we eigenlijk eten. In zijn visie op een betere toekomst van ons voedsel roeren we met de ene hand in een pan natuurlijke bonen, terwijl de ander een zuurdesembrood van lokale bloem kneedt. We delen dat brood met onze naasten en nemen de herkomst van ons diner serieus, in plaats van diepvriespizza's uit de magnetron te eten terwijl we So You Think You Can Be Holland's Next Extreme Mol kijken.

Hij zegt dit – veel genuanceerder – al jaren, in zijn boeken Food Rules, The Botany of Desire, The Omnivore's Dilemma en In Defense of Food. In deze en andere werken onderzoekt hij fabrieksboerderijen, onuitspreekbare toevoegingen en de enorme bedrijfsbemoeienis die ons voedsel gijzelt. Hij gaf ons het vaak geciteerde, maar nog steeds relevante credo: "Eet voedsel. Niet te veel. Voornamelijk planten."

Pollan's laatste werk is Cooked, een vierdelige documentaire, bedacht met filmmaker Alex Gibney (van Going Clear en Enron: The Smartest Guys in the Room), die begin deze maand op Netflix verscheen. De serie is gebaseerd op zijn gelijknamige boek uit 2013 en behandelt de afnemende rol die koken speelt in het Amerikaanse leven, terwijl het voortbestaan van culinaire tradities in andere delen van de wereld wordt uitgelicht.

"Wel of niet de tijd nemen om te koken is eigenlijk een beslissing over onze prioriteiten," vertelde Pollan me via de telefoon. "Het is heel makkelijk om niet te koken. Maar we hebben de laatste tien jaar allemaal tijd gevonden om tussen de twee en vijf uur per dag online te zijn."

Elk van de vier afleveringen (respectievelijk geproduceerd door Stacey Offman, Caroline Suh, Lisa Nishimura en Adam Del Deo) gaat in op een fundamenteel element van koken: vuur, water, lucht en aarde. De interdisciplinaire benadering van het koken is typisch Pollaniaans, door geschiedenis met antropologie, scheikunde en voedselpolitiek te combineren. Natuurlijk ontbreekt ook het ouderwetse vingerwijzen niet.

Zoals een YouTubegebruiker reageerde op de trailer van de show: "Dit ziet er erg interessant uit, maar waarschijnlijk zal ik me er verschrikkelijk door voelen over wat ik elke avond eet." Inderdaad, dat zal waarschijnlijk gebeuren. Maar moeten we iets anders verwachten van de man die mensen adviseerde om "uit de supermarkt weg te blijven wanneer je dat kan"?

De afgelopen jaren hebben Pollan's critici beargumenteerd dat zijn boerenmarktvoedselevangelie niet haalbaar is voor Amerikanen met een laag inkomen. Anderen zetten vraagtekens bij zijn interpretatie van kookgeschiedenis en de genderpolitiek daarin. In een Salonartikel uit 2013 dat bezwaar maakte tegen Pollan's culinaire nostalgie stelde Emily Matchar: "In tegenstelling tot de mythe van de blije, roze blosjes op de wangen van overgrootmoeder, is koken zelden gezien als een bron van vervulling, historisch gezien."

Die nostalgie is enigszins aanwezig in zowel het boek als de serie Cooked. In het boek betoogt Pollan dat "de meeste van ons gelukkige herinneringen hebben aan het kijken naar onze moeders in de keuken" en in de serie wordt hij een beetje ongeloofwaardig wanneer hij vertelt over een idyllische zomer die hij in zijn jeugd doorbracht in Martha's Vineyard met zijn eigen huisvarken, dat hij later aan zijn buurman, de folkzanger James Taylor, gaf.

Toch wordt in de show tegenwicht geboden aan Pollan's sentimentaliteit met dynamische en prachtige shots van mensen die jagen, koken en eten – en niet alleen zodat ze naast een smeulende haard kunnen zitten. We zien een moeder in Marrakech met de hand een khubz voorbereiden en haar zoon met het gerezen deeg naar de gemeentelijke oven sturen, om het te bakken. We zien de Martu, een West-Australisch volk, jagen op een goanna (een grote hagedis), en een kalkoen begraven in de gloeiende as van een vuur.

De serie slaagt er ook prachtig in om mensen uit te lichten die voedsel behandelen als meer dan levensonderhoud of een volgend nieuw avontuur, van bekroond pitmaster Ed Mitchell tot nerd-savant Nathan Myhrvold van The Modernist Cuisine en mensen zoals Eliza MacLean van Cane Creek Farm, die varkens en ander vee houdt in North Carolina.

"Ik denk dat we na een tijd van vergeten in een geweldige periode van culturele herinnering zijn," zei Pollan, "en dat eenieder die zich afvraagt waar zijn voedsel vandaan komt en waar het gemaakt wordt erg geïnteresseerd zal zijn in deze film."

Het is misschien onvermijdelijk dat de aflevering over barbecueën ook de gruwelijke omstandigheden in fabrieksboerderijen behandelt. Omdat het doel van de show is de herkomst van ons voedsel te laten zien, vroeg ik Pollan waarom we niet te zien krijgen dat MacLean's (schattige) varkentjes geslacht worden.

"We hadden het slachten kunnen laten zien, iets wat niet moeilijk zou zijn en iets waar ik niet tegen zou zijn geweest," zei hij. "Die aflevering is geen foodporn. Er zijn veel dingen [in de aflevering] die lastig zijn om te zien. Je moet veel doorstaan voor je die vrouw een hap varken ziet nemen aan het eind. Het laat zien dat het maken van vlees een hele ambivalente, emotioneel complexe transactie is."

Het is waar dat de serie sommige kijkers een nieuw perspectief op vlees biedt, zeker diegenen waarvan de smaak meer richting Chopped dan Food, Inc. gaat. Maar vlees (en onze typische ogen-dicht-houding) is slechts een van de vele problemen die Cooked aankaart. In ongeveer vier uur bespreekt Pollan een bewonderenswaardige hoeveelheid informatie uit het vage web van handel, traditie en smaak waar de eenentwintigste-eeuwse benadering van eten uit bestaat.

Als Cooked een tekortkoming heeft, is het dat Pollan geen duidelijke oplossing heeft om mensen terug in de keuken te krijgen, naast ze op het hart te drukken om daar tijd voor te maken. Toen ik hem vroeg hoe een alleenstaande ouder met twee banen tijd vindt om zelf een maaltijd te koken, keerde hij terug naar de prioriteiten. "We maken tijd voor dingen die we op waarde schatten," zei hij. "De boodschap van de film is: kijk hoe waardevol dit is. Kijk wat dit voor je kan doen. Kijk hoe stimulerend dit is voor je geest, en hoe goed het is voor je zintuigen. Misschien is het iets waar je de tijd voor wilt nemen. Ik waardeer het dat we heel hard werken en het heel druk hebben, maar ik denk ook dat we onszelf dat vertellen, dat de industrie ons dat vertelt. En voordat we het zomaar accepteren [zouden] we onszelf moeten afvragen: is er een manier om iets meer te doen? Zou ik iets meer thuis kunnen koken? Al is het maar één avond per week.'"

Pollan gaf ook toe dat de serie vaak "grote oerervaringen" laat zien en dat de meeste kijkers waarschijnlijk geen goanna gaan villen en ook geen barbecuekuil in de achtertuin gaan staan graven. "De film is ambitieus," zei hij, "maar thuis koken is dat niet. Het is niet het soort eten dat je in restaurants of in foodpornshows ziet, eten dat heel intimiderend en tijdrovend is. Mijn avondeten op woensdag kost me twintig minuten. Ik denk dat dat niet meer tijd is dan het kijken op een afhaalmenu, een restaurant bellen en wachten tot het eten er is. Dat is misschien makkelijker, en misschien kan ik een show over eten kijken tot het komt." Maar Pollan wijst de luie impuls van afhaaleten niet af. Hij gelooft dat we culinair analfabeet zijn geworden, iets wat ons uit de keuken haalt en richting Thuisbezorgd.nl stuurt. "We moeten leren koken op school, zodat iedereen weet hoe je een kip moet braden. Als je weet hoe je dat moet doen, heb je drie maaltijden," zei Pollan. "En weet je wat? Het is geen hogere wiskunde."