Amerika eet de eerste genetisch gemodificeerde zalm

Na een proces van twintig jaar besloot de Amerikaanse voedsel- en warenautoriteit (FDA) afgelopen donderdag dat het oké is om genetisch gemodificeerde zalm te verkopen in supermarkten in de VS. De zalm, genaamd AquAdvantage, is het eerste genetisch gemodificeerde dier dat in Amerika voor consumptie mag worden verkocht. In tegenstelling tot andere genetisch gemodificeerde organismen (ggo's) mag de AquAdvantage verkocht worden zonder ggo-label.

Sommige wetenschappers zijn dolblij met de goedkeuring. Ze zien het als een overwinning voor de voedingswetenschap en een stap richting duurzame proteïneproductie. Consumentenbonden en milieubewegingen zijn minder blij: ze vechten de goedkeuring aan bij de rechter en eisen dat de genetisch gemodificeerde zalm wél een ggo-label krijgt in de supermarkten.

De AquAdvantage is het werk van AquaBounty Technologies uit Massachusetts. De zalm groeit twee keer zo snel als zijn natuurlijke soortgenootjes. De AquAdvantage is een Atlantische zalm wiens genen zijn gemixt met die van de chinookzalm en de Amerikaanse puitaal om het groeiproces te versnellen. De gemodificeerde zalmeitjes worden in Canada geproduceerd – onder luid protest van Canadese milieuactivisten – en de vis wordt in Panama gekweekt, in grote en goed beveiligde watertanks.

"Deze uitspraak van de FDA is belangrijk om aquacultuur productiever en efficiënter te maken," vindt dr. Rex Dunham, hoogleraar aan de School of Fisheries, Aquaculture and Aquatic Sciences bij de Auburn Universiteit. "Dergelijke technologieën zijn belangrijk omdat de wereldbevolking groeit en er dus meer eiwitten nodig zijn. De vraag naar vis groeit dus."

Maar milieugroeperingen en consumentenbonden hebben twijfels. Milieubewegingen maken zich zorgen dat de gemodificeerde zalm ontsnapt, met grote gevolgen voor de natuurlijke zalm en zijn omgeving. AquaBounty zegt diverse maatregelen te hebben getroffen om dit te voorkomen. De watertanks zijn aan alle kanten afgesloten, en alle zalmen – louter vrouwtjes – zijn gesteriliseerd (de zalmen hebben dus in elk geval een topleven). Het sterilisatieproces is echter niet waterdicht, en zou er toch een zalm ontsnappen, dan is er een mogelijkheid dat ze het doet met een wilde zalm en zich voortplant.

Consumentenbonden zeggen dat de veiligheidsstudies van de FDA onvoldoende waren, en eisen dat genetisch gemodificeerde zalmen een label krijgen. Een aantal bonden, waaronder Friends of the Earth en Food & Water Watch, hebben al flink gelobbyd bij supermarktketens. De bedrijven Kroger Co. en Safeway Ltd. hebben al toegezegd geen gemodificeerde zalmen te zullen verkopen.

"Deze historisch ongelukkige beslissing houdt geen rekening met de meerderheid van de consumenten, veel onafhankelijke wetenschappers, diverse leden van het Congres en zalmproducenten over de hele wereld. Allemaal hebben zij sterke tegengeluiden laten horen," zegt Wenonah Hauter, directeur van Food & Water Watch, in een verklaring.

AquaBounty stelt dat hun zalm dezelfde voedingswaarde heeft als natuurlijk gekweekte zalm, en veel wetenschappers zijn het daarmee eens. Sommige wetenschappers stellen dat genetisch gemodificeerde zalm slechts een van de vele manieren is waarop de mens zich mengt in genetische selectie, iets dat al duizenden jaren gebeurt bij gewassen en dieren die gekruist worden op gewenste eigenschappen.

"Ik ben ervan overtuigd dat dit een historische beslissing is voor de toekomst van de vis- en veeteelt," zegt dr. Mart Gross van de afdeling ecologie en evolutionaire biologie van de Universiteit van Toronto. "De beslissing laat zien dat de techniek van genetische modificatie die hier op de Atlantische zalm is toegepast, onderdeel is van een duizendjarige traditie van genetische manipulatie. Kunstmatige selectie en kunstmatige kruising heeft gezorgd voor de overvloed aan voedsel die nodig was om de groeiende wereldbevolking in stand te houden."

Genetisch gemodificeerde zalm is volgens anderen juist goed voor het milieu en voor de wilde zalm, omdat het de jacht op wilde zalm kan doen afnemen. Bovendien is er door de gesloten tanks, waarin de zalmen geteeld worden, geen risico op het uitbreken van ziektes, zoals dat bij zalmteelt in open netten wel het geval is.

Volgens de FDA duurde het goedkeuringsproces zo lang omdat de AquAdvantage het eerste genetisch gemodificeerde dier is dat voor consumptie bestemd is. The New York Times schrijft dat de beslissing zo lang heeft geduurd omdat de regering van Obama verwachtte dat er veel tegenstand zou komen.

AquaBounty mag de vis vrijwillig een ggo-label geven, maar ze zijn bang dat zo'n etiket consumenten afschrikt, waardoor er minder geld binnenkomt. Sommige wetenschappers wijzen erop dat het grondige onderzoek dat de FDA heeft gedaan, voldoende moet zijn om consumenten te overtuigen dat ze zich geen zorgen hoeven te maken.

De FDA zegt dat zo'n vrijblijvend label onduidelijk kan zijn. Zoiets als: "Deze zalmsalade is gemaakt van Atlantische zalm, met moderne biotechnologie." En als producenten van niet-gemodificeerde zalm hun producten willen onderscheiden van de gemodificeerde variant, kunnen ze hun producten zelf labelen als 'natuurlijk'.

De genetisch gemodificeerde zalm ligt de komende twee jaar nog niet in de winkel. Als het eindelijk zover is, zal de gemodificeerde zalm slechts goed zijn voor 100 ton van de 200.000 ton Atlantische zalm, die de Amerikaanse bevolking jaarlijks eet. Mileu- en consumentenbewegingen zullen de beslissing van de FDA in de tussentijd blijven bevechten.

Het is afwachten of de goedkeuring van de gemodificeerde zalm zal leiden tot de goedkeuring van meer ggo-producten. Het is dus nog even wachten op Chinese geiten met gigantische spieren en extra lang haar.