In België is het percentage vet in mayonaise een zaak van staatsbelang

Ik heb al eerder de Belgische keuken bejubeld door op te scheppen over onze frietcultuur, of door woorden als 'Belgetariër' het wereldwijde web in te blazen. Nu is het tijd om daar met vettige vingers een nieuw hoofdstuk aan te schrijven: het mayonaisehoofdstuk.

Mayonaise is alomtegenwoordig in de wereld, maar wij Belgen gebruiken de saus toch net een tikkeltje fanatieker dan onze buurlanden. Het is de perfecte topping voor zowat alles wat we eten – zo komt een broodje kaas bij de bakker standaard met een dikke klodder mayo, wat bij Nederlandse bezoekers vaak gevoelens van paniek, terreur of ultieme blijheid veroorzaakt. Ook is mayo perfect inzetbaar als wapen, bijvoorbeeld om ministers mee te bekogelen als we het niet met ze eens zijn. De gemiddelde Belg is als de dood voor flubberige frietsaus of slappe aftreksels van het originele recept, en dat promoveert mayonaise tot een zaak van staatsbelang. Het is dan ook niet verrassend dat we, om de kwaliteit te waarborgen, een echte mayonaisewet hebben, opgesteld door wijlen koning Boudewijn.

Belgische mayo is pas mayo als deze 80% vet en 7,5% eigeel bevat. Alles wat minder vettig is, is de naam niet waardig en wordt dressing genoemd. Zo gaat het al zestig jaar, en dat heeft nooit eerder voor problemen gezorgd. Belgische mayonaise leefde een vredig en vettig bestaan – tot nu toe.

Belgische sauzenproducenten schreeuwen de laatste maanden hemel en aarde bij elkaar omdat ze gezondere mayo willen maken, en die ook mayo willen noemen. Er is steeds meer vraag naar, maar geen enkele Belg wil iets wat 'dressing' heet op zijn frieten gooien. De lightmayo in onze supermarkten komt uit het buitenland, en dat is volgens de producenten oneerlijke concurrentie. Sterker nog, ze vinden het pure mayonaise-discriminatie. De sauzenmakers gaan nu met minister Kris Peeters rond de tafel om te bespreken hoe de wet aangepast kan worden.

De hele mayonaise-discussie gaat natuurlijk om geld. Producenten willen de low fat-liefhebbers geven waar ze op de scharminkelige knietjes om smeken: vervangproducten die niet noodzakelijk gezonder of beter voor je zijn, maar waaraan de industrie veel centen kan verdienen. Minder vet betekent namelijk ook meer water, meer bewaarmiddelen en een soort mayonaise die niet eens blijft kleven aan je aardappel als je die erin dipt. Willen we dat echt? Ik vroeg het aan een Belgische chef, twee frietkot-eigenaren, wat familie en een aantal vrienden, en de meningen waren even verdeeld als de meiden van K3 nadat Gertje (ja die van Samson) met de helft had lopen tongen.

Volgens sterrenchef Jan van den Bon moet mayo gemaakt worden volgens het basisrecept om de perfecte smaak te verkrijgen. "Light kan wel lekker zijn, maar wat doen ze er dan in om de smaak te compenseren? Dat wil je echt niet weten," vertelt hij me. "Mayonaise is niet slecht, maar mensen moeten het niet dagelijks eten. Lightmayo zet mensen net aan om het nog vaker te eten. Zo wordt iedereen dik." Hij benadrukt nog hoe erg het is dat de regering zich moet bezighouden met futiliteiten en dat bedrijven zich blindstaren op commerce. "De basis van goeie voeding moet meer in de opvoeding worden meegegeven. Het is ernstig als wetgeving aangepast moet worden omdat dat niet lukt."

Volgens Ronnie Voortman van de Frietboetiek, de beste frituur van België, zou het helemaal geweldig zijn als er een gezondere versie van mayo zou bestaan die hetzelfde smaakt als de originele. De uitbater van Frietshop Sano in Zedelgem is ervan overtuigd dat er nu al lightversies zijn waarvan klanten het verschil niet kunnen proeven. Hij heeft geprobeerd om die te verkopen, maar "het publiek was daar nog niet klaar voor".

Dat strookt met de reacties van mijn vrienden, die over het algemeen uitspraken deden als 'lightproducten zijn het vergif van satan', 'lightmayo is als een slaatje eten bij McDonald's', 'het is willen maar niet kunnen' en 'één keer gekocht, nooit meer'. Eén vriend gaf aan dat hij het bestaan van lightmayo wel fijn vindt, omdat zijn tante nu mayo kan eten zonder zich schuldig te voelen.

Mijn grootmoeder, die overigens elke week verse mayonaise maakt, maar ook een lightversie in de koelkast heeft staan voor de jonge generatie die op bezoek komt en altijd op dieet lijkt te zijn, vindt lightmayo een soort godslastering. "Ik doe goed veel mosterd in mijn mayonaise. In die lightversie zit geen smaak. Ik denk dan: beter één lepel lekkere, volle mayonaise dan tien lepels light. Mijn kinderen aten altijd vette mayonaise en ze zijn kerngezond."

Wellicht komt er binnenkort in Belgische supermarkten een extra schap met volle, halfvolle en magere versies van onze Belgische mayonaise. Dan zullen de grootmoeders van de wereld verward met hun lege trolly terug naar huis lopen, en een potje gaan huilen op bed. Het hoeft allemaal niet zo ingewikkeld te zijn. Kus je geweten vaarwel, neem lekker op maandagavond een klodder echte mayonaise bij je aardappelen, en ga daarna een kwartiertje langer hardlopen.