Ik ging naar een theatershow voor kippen

Deze show is niet voor jullie, vertelt theatermaker Anne Hofstra aan het publiek dat net is gaan zitten – maar voor de kippen. Die bevinden zich nu nog achter de zware gordijnen aan de andere kant van het podium, dus we zien ze niet. Wel horen we af en toe een krakend kippengeluidje. “Als het gordijn straks opengaat, dan zitten jullie in het toneelbeeld van de kippen,” zegt Hofstra. “Wees je daar bewust van. Maak niet te veel grote bewegingen of geluid, laten we met z’n allen een kalme energie uitstralen zodat het voor de kippen zo prettig mogelijk is.”

Ik ben bij de allerlaatste uitvoering van Kip, het succesvolle theaterstuk dat Hofstra maakte samen met dramaturg Doke Pauwels en kunstenaar Willem Wits. Die laatste loopt gekleed in een kippenpak heen en weer. Van tevoren is maandenlang onderzoek gedaan om er, voor zover dat mogelijk is, achter te komen wat kippen leuk vinden.

Hofstra legt in de show uit waarom ze van alle dieren juist kippen heeft gekozen als haar publiek: ze hebben uitdrukkingsloze kraaloogjes en een starre snavel, en zijn daardoor voor ons mensen lastig te lezen. Dat is bijvoorbeeld waarom filmmaker Werner Herzog bang is voor de vogels. “The enormity of their flat brain, the enormity of their stupidity is just overwhelming,” zei hij ooit in een interview. “Try to look into the eye of a chicken with great intensity, and the intensity of the stupidity looking back at you is just amazing.”

Maar het is een misverstand dat er niets omgaat in een kippenkop, blijkt in de show. “Kippen zijn veel slimmer dan de meeste mensen denken,” zegt Hofstra tijdens haar inleiding. Zo beschikken kippen over zelfbewustzijn, wat betekent dat ze hun gedrag kunnen evalueren en aanpassen. Ze kunnen logisch redeneren op het niveau van een 7-jarig kind, kunnen honderd verschillende kippen herkennen en hebben een besef van tijd, wat betekent dat ze op toekomstige gebeurtenissen kunnen anticiperen. Daarbij heeft elke kip een eigen persoonlijkheid, ervaren ze emoties en kunnen ze dromen, waaruit we kunnen opmaken dat ze een voorstellingsvermogen hebben. Het is dus helemaal niet zo gek om te denken dat ze geïnteresseerd zouden kunnen zijn in een mooi stukje theater. “Interessant zeg,” hoor ik iemand fluisteren. 

Als de gordijnen open gaan, zien we drie kippen die kalmpjes aan het rondscharrelen zijn. Niet alle kippen doen vandaag mee, want hun deelname is strikt vrijwillig. Twee van de vijf kippen hadden geen zin, en zijn daarom buiten in hun ren gebleven. Hofstra instrueert Wits, de enige acteur in dit stuk, in hoe hij de aandacht van de kippen het best kan vasthouden. Hij loopt met grote passen, zwaait met zijn armen en tilt het kippenmasker dat hij over zijn hoofd draagt omhoog. Er is een grote witte ballon die wordt opgeblazen en weer leegloopt, als een enorm ei dat verschijnt en verdwijnt. Dat is mijn interpretatie, in ieder geval – wat de kippen erin zien, daar kan ik alleen maar over fantaseren. 

Twee van de kippen lijken in ieder geval gefascineerd door alles wat de acteur doet. Ze gaan steeds zo dicht mogelijk bij ‘m zitten, tegen het hekje aan dat de kippen van het podium scheidt. De derde kip, die wellicht een wat stugger karakter heeft, blijft onverstoord pikken in het voederbakje. Elke keer als de aandacht van de kippen verslapt, gaan de gordijnen weer dicht en proberen Wits en Hofstra een nieuwe choreografie uit. Het menselijke publiek kijkt ondertussen zwijgend toe.

Het voelt kinderlijk om ervan uit te gaan dat je dieren op dezelfde manier kunt plezieren als mensen – denk aan een playbackshow opvoeren voor je cavia, of ‘m voor Dierendag een taart van reepjes paprika en Vitakraft-crackers voorzetten. In het beste geval doet het zo’n beest weinig, in het slechtste geval bezorg je ‘m enorm veel stress. Maar aan de andere kant: er gaat ook iets verloren als we die neiging om dieren te vermenselijken helemaal afzweren. Dat we de belevingswereld van een dier niet helemaal kunnen doorgronden, zou geen excuus moeten zijn om nooit te proberen ze een plezier te doen. Hofstra zegt dat het onmogelijk is om te weten of de kippen echt plezier beleven aan haar werk, maar dat is uiteindelijk ook niet het punt. Kip is vooral een poging om na te denken over een wereld waarin de mens niet in het middelpunt staat. 

Tijdens het hoogtepunt van de show stapt Wits het hekje over en strekt hij zich uit op de stellage, om de kippen een brief voor te lezen. De mensen in het publiek moeten lachen en zeggen “awh” als ze zien hoe de kippen zich naar hem toe haasten. Ze lijken echt dolblij te zijn dat de acteur, die eruitziet als een enorm lange kip, zich nu in hun midden bevindt. Het duurt niet lang voordat ze alle drie boven op hem gaan zitten.