Youqine Lefèvre in het spoor van (haar eigen) adoptie

Een man staat op het punt om voor het eerst naar China te vertrekken. In de hal van de luchthaven van Zaventem ontmoet hij de acht andere Belgen met wie hij de komende twee weken zal doorbrengen. In totaal vliegen er eind juli 1994 zes gezinnen naar Peking.

Na een tussenlanding van een dag vertrekken ze opnieuw, ditmaal naar Changsha, de hoofdstad van de provincie Hunan in het zuiden van het land. Vanuit Changsha reisde de groep per bus richting het platteland. Sinds zijn vertrek in Brussel heeft de man alles gefilmd, ook de eindeloze velden en de kilometerslange ritten doorheen desolate landschappen.

Nadat ze hun spullen hebben afgezet in het hotel en enkele administratieve formaliteiten hebben afgehandeld bij de notaris, komen de gezinnen eindelijk aan in het weeshuis van Yueyang. De plaats is verbleekt, de verf bladdert van de muren. Vanuit de bus filmt de man de aankomst op de binnenplaats van het gebouw, net als het wachten dat daarop volgt. Youqine, toen acht maanden oud, wordt eindelijk aan hem voorgesteld en ze kruipt voor de eerste keer in zijn armen. De kindermeisjes van het weeshuis brengen vervolgens de andere kinderen. Zes meisjes werden die dag geadopteerd. Youqine's vader was een van de eerste Belgen die een kind uit China adopteerde. 

In 2017, bijna een kwarteeuw later, hebben tijd en geheugen veel dingen uitgewist, maar de archieven van deze adoptiegezinnen zijn volledig intact gebleven. Voor Youqine is de periode van afwijzing ten opzichte van haar land van herkomst voorbij, en er lijkt een tijd van vragen aangebroken: "Jarenlang had ik een conflictueuze relatie met China, ik wilde helemaal niet terugkeren. Ik was er doodsbang voor, maar toen ik 23 was, voelde ik instinctief dat ik er klaar voor was. Ik denk dat het iets volwassen is, willen weten waar je staat in je leven.”

Youqine Lefèvre was toen net afgestudeerd aan de École Supérieure d'Arts Appliqués in Vevey, Zwitserland. Ze studeerde er fotografie - nadat ze een bachelor behaalde aan de École de Recherche Graphique (ERG) in Brussel. Het is intussen ook al een tijdje geleden dat ze "Far from home" voltooide, een reeks over kinderen die in een tehuis in de Zwitserse bergen zijn geplaatst en om verschillende redenen van hun ouders zijn gescheiden. Na haar eerste grote project voelt Youqine zich klaar om aan een nieuw, meer persoonlijk project te beginnen. De beelden die haar vader maakte in 1994 vormen de basis van dit project. Het is eind oktober 2017, en nu is het haar beurt om voor het eerst naar China te vertrekken. Terwijl ze op het vliegtuig stapt, beseft Youqine dat ze met dit toekomstige fotoproject vooral op zoek gaat naar betekenis. 

Eenmaal in China keert ze terug naar het weeshuis in Yueyang, waar haar adoptievader haar kwam ophalen. De buurt heeft een metamorfose ondergaan, sindsdien zijn er veel nieuwe gebouwen verrezen. Er zijn nog maar weinig sporen van het verleden. De plaats is nu een centrum voor mensen met een fysieke of mentale beperking, en voor ouderen die niet meer zelfstandig kunnen leven. De binnenplaats waar de bus in 1994 parkeerde, bestaat niet meer. Alleen het gebouw waarin Youqine's vader haar voor het eerst in zijn armen hield, staat nog overeind.

Youqine weet niets over haar biologische ouders. Ze zou een maand bij hen hebben gewoond voordat ze werd achtergelaten met alleen haar geboortedatum op een stuk papier geschreven. Iemand vond haar en bracht haar naar het politiebureau, voor ze naar het weeshuis werd gebracht. Youqine gaat op zoek in het Wulipai subdistrict, en vindt uiteindelijk het politiebureau in kwestie. Het weeshuis had altijd al bestaan in het fotoarchief van haar vader, maar het ontdekken van andere plekken in Wulipai, was geen gemakkelijke ervaring. Deze plekken waren tot op dit moment niet meer dan wat abstracte woorden op administratieve documenten: "Het maakte ze reëler. Het maakte ze meer echt. Die plekken bijhouden, bewijsmateriaal verzamelen door middel van fotografie, is een poging om ze mij toe te eigenen. Ik heb ze deel van mijn verhaal gemaakt.” 

Net zoals ze zichzelf niet projecteerde in de Zwitserse kinderen die ze fotografeerde, was Youqine niet van plan om met The Land of Promises een project over zichzelf te maken. Hoewel de basis van het fotoproject in China haar eigen kindertijd is, besloot ze het persoonlijke aspect te beperken om een belangrijker onderwerp te kunnen behandelen: "Ik moet altijd afstand nemen. Mijn verhaal is het startpunt, maar het is ook een voorwendsel om het onderwerp uit te breiden. Wat ik echt wilde begrijpen, was de eenkindpolitiek.”  

De vele gevolgen van het eenkindbeleid - ingevoerd in China tussen 1979 en 2015 om overbevolking tegen te gaan - zijn inderdaad te zeer verweven met Youqine's persoonlijke verhaal om over het hoofd te zien. "Door het patriarchaat en de culturele voorkeur voor zonen is de discriminatie van meisjes en vrouwen toegenomen door abortussen, verwaarlozing, kindermoord of nalatige behandeling", zegt ze. 

Dit onevenwicht in geboorten en het tekort aan meisjes heeft ook geleid tot een versnelde vergrijzing van de bevolking - die werd uiteindelijk zo problematisch dat China, na opeenvolgende versoepelingsmaatregelen, in 2021 eindelijk besloot dat gezinnen maximaal drie kinderen mochten krijgen. Ondanks de negatieve gevolgen van het eenkindbeleid hebben sommige onderzoeken ook aangetoond dat hoe zeldzamer meisjes worden, hoe ‘beter’ zij worden aanzien. Maar in de loop der jaren is deze schaarste in sommige gebieden - vooral op het platteland - zo sterk geworden, dat de bevolking er overwegend mannelijk is. "Het is griezelig, maar er zijn veel dorpen met alleen maar mannen. Iedereen is er arm en de vrouwen, die meer keuze hebben, verlaten deze gebieden om in de stad te gaan wonen," zegt Youqine. Het gevolg is een aanzienlijke toename van de mensenhandel van meisjes; ze worden ontvoerd om bijvoorbeeld als echtgenote verkocht te worden.”

De portretten die Youqine maakte van de mensen die ze in China ontmoette, weerspiegelen het grotere plaatje van het eenkindbeleid. Tijdens haar tweede reis in 2019 kon de fotograaf haar reeks voltooien door met nog meer mensen te praten, en zo de situatie en diens tegenstrijdigheden beter te begrijpen: "Het stelde mij in staat om mijn onderzoek te verdiepen. Ik kon mijn onderwerp beter onder de knie krijgen en voelde me ook meer legitiem om dit project te maken," zegt ze. Tijdens haar tweede reis kreeg Youqine ook de toestemming om jongeren in een school te fotograferen, met wie ze hun visie op de dingen kon bespreken. 

Eén bepaalde foto heeft Youqine gedurende haar hele creatieve proces vergezeld: de eerste die we van haar kennen. Deze pasfoto, gemaakt in 1994, is een standaardfoto die vrij gangbaar is voor kinderen die wachten op adoptie. Het is bovendien het enige materiële spoor dat van voor haar adoptie van haar bestaat. “Ik heb het altijd in mijn dossiers gezien, maar ik heb er nooit echt over nagedacht," legt ze uit. Je weet niet eens hoe oud je op die foto bent. Er is zo weinig bekend over wat er gebeurt voor de adoptie..." 

Deze foto, die een van de grondslagen van haar reeks is, kan ook een belangrijke sleutel zijn voor de voortzetting van haar project: "De foto vertelt het verhaal van vóór de adoptie, dat van de adoptie zelf en ook dat van van de toekomst," legt Youqine uit. “Ik weet dat ik deze foto zal gebruiken wanneer ik probeer uit te zoeken wie mijn biologische ouders zijn; deze foto's vormen meestal de basis van die zoektocht. Deze foto staat ook voor hoop.”

Met The Land of Promises maakt Youqine deel uit van de .TIFF-tentoonstelling 2021. Elk jaar selecteert FOMU een waaier van tien jonge Belgische fotografen. Nog te bezoeken tot 12 september.

Volg Youqine op Instagram.

Ontdek hier andere Belgische fotografen. Ben je of ken je zelf een getalenteerde fotograaf? Stuur ons een mailtje op beinfo@vice.com

Volg VICE België en VICE Nederland ook op Instagram.