In de VS worden stappen gezet om mdma-therapie te legaliseren

Een oorlogstrauma blijft mensen achtervolgen, ook als de gevechten al lang zijn afgelopen. "Het leek alsof de ziel van mijn overleden patiënten om me heen waren gewikkeld als een slang," zegt James, een voormalig militair arts. Hij diende in 2011 en 2012 in het Amerikaanse, in Irak. Hij was toen nog een tiener.

"Na Afghanistan moest ik de connectie tussen mijn hart en mijn hoofd verbreken, omdat er zoveel fucked up dingen zijn gebeurd daar," vertelt hij. "Toen ik eenmaal terug was, was ik emotioneel volledig afgestompt."

Vanwege het stigma rond psychedelische middelen, wil James liever niet dat zijn achternaam bekend wordt. Hij vond uiteindelijk in psychotherapie, ondersteund met mdma, een manier om met zijn posttraumatische stressstoornis om te gaan. Hij begon er drie jaar geleden mee, toen hij meedeed aan de tweede fase van een proefonderzoek. De sponsor van dat onderzoek, de Multidisciplinary Association for Psychedelic Studies (MAPS) wacht op dit moment op definitieve goedkeuring van de FDA (de Amerikaanse Voedsel- en Warenautoriteit). Deze zomer verwachten ze de derde fase in te kunnen gaan. In 2021 willen ze volledige goedkeuring voor de behandeling hebben.

De resultaten lijken tot nu toe veelbelovend. In een proefonderzoek met mdma voldeed 83 procent van de deelnemers na behandeling niet langer aan de criteria voor PTSS. In een vervolgonderzoek bleek dat maar twee van de negentien patiënten een terugval had gehad. Geen enkele patiënt ondervond klachten als gevolg van de behandeling.

Toen James terug was in de VS, duurde het anderhalf jaar voordat hij hulp zocht. Zijn wonden waren immers niet lichamelijk. Toch waren de symptomen al snel niet meer te negeren. "Als er vuurwerk werd afgestoken, zag ik verminkte lichamen," vertelt hij. "Ik had driftbuien, ik kon zomaar ineens woedend worden. Ik maakte spullen kapot, sloeg de boel kort en klein. Het was vreselijk."

Hij ging naar een psycholoog in het leger, kreeg medicatie, deed mee met groepstherapie, kreeg een controversiële behandeling met elektronische stimulatie van de schedel, maar niets werkte. Tot hij het proefonderzoek met MDMA ontdekte. "Het confronteerde me met wie ik was, zorgde ervoor dat ik naar mezelf kon kijken tot ik oké was met wat ik zag."

Dokter Will Van Derveer is een psychiater die hielp bij de uitvoering van de tweede fase van het onderzoek. Hij was in eerste instantie sceptisch over mdma-therapie. Maar hoe meer hij erover leerde, hoe interessanter het werd. "Ik probeer altijd zo min mogelijk medicijnen te gebruiken als ik mensen beter probeer te maken," zegt Van Derveer. "Als je mensen drie keer mdma geeft tijdens de behandeling, is dat een stuk minder dan wanneer je traditionele medicatie voorschrijft. Die moeten mensen soms jarenlang gebruiken. Bovendien werken die medicijnen verdovend. Dat werkt prima om symptomen te onderdrukken, maar pakt de kern van het probleem niet aan."

Tijdens het proefonderzoek hadden patiënten ongeveer 36 sessies met een team van therapeuten. In drie sessies kregen de patiënt mdma. Daarna lagen ze op een bank met een slaapmasker op. In andere sessies lag de focus op voorbereiding en de integratie van de therapie in het dagelijks leven van de patiënt.

James: "Tijdens de behandeling voelde het alsof er liefde uit elke cel van mijn lichaam kwam. Ik had me in twee jaar niet zo rustig gevoeld."

MDMA, beter bekend als 3,4-Methylenedioxymethamphetamine, werd voor het eerst gemaakt in 1912. Toch bleef het tot de jaren zeventig vrijwel ongebruikt. Toen begonnen psychiaters het voor te schrijven aan patiënten voor relatietherapie. Rond die tijd verscheen het middel ook in clubs. Het middel kreeg de reputatie van partydrug, en in 1985 kwam het op de lijst met verboden middelen, neergezet als drugs zonder medische waarde. Totdat MAPS zich ermee ging bemoeien.

De FDA – het agentschap dat medicijnen in de VS op kwaliteit controleert – mag geen specifieke informatie vrijgeven over drugszaken. Toch legde een woordvoerder uit dat illegale drugs onderdeel van een klinisch onderzoek kunnen zijn, in een zogenaamd Investigational New Drug-toepassing (IND). Ze worden dan onder dezelfde standaarden als andere medicatie behandeld voor goedkeuring van de FDA.

Er is nog een lange weg te gaan voordat dit onderzoek toegankelijk wordt voor het grote publiek. Als de FDA het voorschrijven van mdma goedkeurt, zal de therapie nog steeds illegaal zijn, omdat het middel nog steeds op de lijst met verboden middelen staat. Mensen kunnen wel een petitie starten om de Drug Enforcement Agency (DEA) op te roepen om de status te wijzigen. Dan kan er een onderzoek worden gestart, waarbij informatie opgevraagd kan worden bij de FDA en andere overheidsinstanties. Deze medische en wetenschappelijke evaluaties zijn bindend. FDA-goedkeuring kan zodoende de DEA dwingen om mdma op een andere lijst te zetten, waardoor de drug erkend wordt als medicijn. Dat betekent dat dokters het mogen voorschrijven aan patiënten.

Als dat is gebeurd, zullen de individuele staten hun wettelijke beperkingen rondom mdma-gebruik moeten veranderen. Verzekeringen moeten worden gewijzigd, en professionele richtlijnen uitgewerkt. (Een woordvoerder van de American Psychiatric Association zegt dat ze geen positie innemen over het gebruik van mdma om PTSS te behandelen).

Ondertussen kijken MAPS en andere groepen naar mogelijkheden om mdma te kunnen gebruiken – net als andere psychedelische drugs zoals psilocybine en lsd – om psychische aandoeningen als angststoornissen, depressie en verslaving te behandelen. Als de goedkeuring voor de PTSS-behandeling wordt voortgezet, zoals wordt gehoopt, zou het een deur kunnen openen voor een nieuwe golf van psychotherapie ondersteund door psychedelische middelen.

Voor sommige patiënten heeft de behandeling al een wereld van verschil gemaakt. "Het heeft me mijn leven teruggegeven," zegt James. "Dat meen ik echt."