Extinction Rebellion kan beter niet op metro's gaan protesteren

Vorige week wilde Extinction Rebellion het Londense metronetwerk ontregelen, maar het liep anders. In Canning Town, een arbeidersbuurt in het oosten van de stad, werden twee activisten van een metro getrokken door boze forenzen. Op beelden die op Twitter zijn gepost, lijkt het erop dat een van hen ook fysiek is aangevallen.

De groep bood online zijn excuses aan voor de plannen om de metrolijnen te verstoren – ook bij de Docklands Light Railway had een verhitte confrontatie plaatsgevonden. De excuses, die inmiddels verwijderd zijn, waren gericht aan de “inwoners van Londen, forenzen, arbeiders, minderheden, zwarte mensen en mensen van alle leeftijden”.

“We erkennen dat deze actie forenzen heeft gedupeerd en het Londense openbaar vervoer heeft ontregeld – wat een milieuvriendelijke manier is om te reizen,” schreef Extinction Rebellion Londen op zijn facebookpagina. (Op ons verzoek om toe te lichten waarom de post is verwijderd ging de groep niet in.) “We sturen dan wel aan op ontregeling en burgerlijke ongehoorzaamheid, maar proberen nog steeds te bedenken hoe we dat op een manier kunnen doen die niet tot geweld leidt, en geen hardwerkende individuen treft.”

De situatie is typerend voor de toenemende spanningen binnen Extinction Rebellion, dat is uitgegroeid tot wereldwijde beweging met tienduizenden betrokkenen. Om te snappen hoe het tot dit punt is gekomen, is het belangrijk om te begrijpen waar de groep vandaan komt.

De campagne begon in mei 2018, en was bedacht door een groep ervaren klimaatactivisten waaronder Roger Hallam, die toen promoveerde aan het King’s College in Londen op het onderwerp activisme. “Toen Martin Luther King de burgerrechtenbeweging organiseerde in de jaren zestig, werd weleens de grap gemaakt dat hij zich maar op twee boeken kon baseren – de autobiografie van Gandhi en de Bijbel. Maar de afgelopen drie decennia is er enorm veel onderzoek gedaan naar hoe je daadwerkelijk een samenleving op een radicale manier kunt veranderen,” legde hij uit aan zijn publiek dat in augustus was samengekomen in de zuidwestelijke stad Penzance.

De strategie van Hallam is meer op academisch onderzoek naar activisme gebaseerd dan op ideologie, waarmee hij het heel anders doet dan eerdere activistische groepen. Het is vooral gebaseerd op het werk van Erica Chenoweth, een wetenschapper van Harvard die onderzoek doet naar politiek geweld en vreedzaam activisme. In het boek Why Civil Resistance Works, dat ze samen schreef met Maria Stephan , vertelt ze dat verzetscampagnes waarbij geen geweld werd gebruikt tussen 1900 en 2006 twee keer zo effectief waren in het bereiken van hun doel, en dat iedere actie waar meer dan 3,5 procent van de bevolking aan deelnam altijd succesvol was.

Iedere beslissing die de Britse Extinction Rebellion maakt is erop gericht om minstens 3,5 procent van de bevolking bij hun campagne te betrekken – zo’n 2,3 miljoen Britten dus. Het idee is dat als dat percentage zich op een vredige manier tegen de klimaatcrisis verzet, de regering wel iets móet doen. De groep is bereid om lijnrecht in te gaan tegen wat klimaatactivisten normaal gesproken doen en zeggen, als ze daarmee meer mensen op de been kunnen brengen. En dat is ook iets wat tot interne onenigheid heeft geleid.

“Ze willen geen dingen zeggen die ‘te links’ klinken, omdat ze dan de liberalen en conservatieven afschrikken,” zegt Cameron Joshi, een woordvoerder van Global Justice Rebellion. Dat is een onderdeel van Extinction Rebellion dat zichzelf presenteert als antikapitalistisch en antiracistisch. “Ze willen dat iedereen zich bij de beweging kan aansluiten. Alleen zo denken ze aan het benodigde aantal mensen te kunnen komen.”

Dat ze conservatieven proberen aan te spreken, heeft als keerzijde dat het sommige mensen uit linkse kringen afschrikt, waardoor het alsnog moeilijk kan zijn om aan de twee miljoen te komen. Kojo Kyerewaa, een activist die al jaren betrokken is bij Camp for Climate Action en ook tegen politiegeweld demonstreerde, weigert bijvoorbeeld betrokken te raken bij Extinction Rebellion. Hij vindt dat hun strategie racisten aantrekt.

“Ze hebben voortdurend ‘het spook van massa-immigratie’ gebruikt als motief om iets tegen klimaatverandering te doen,” legt hij uit. Hij zegt dat hij nog nooit zo’n “schreeuwerig groen nationalisme” heeft gehoord vanuit een milieugroep. Daarmee verwijst hij onder andere naar het feit dat Extinction Rebellion-woordvoerder Rupert Read zich uitsprak tegen “grootschalige immigratie” en dat massa-immigratie als een van de nadelige gevolgen van klimaatverandering wordt genoemd op de website van de groep.

“Het versterkt de witte angst voor arme mensen die ‘het land ten onder brengen’, en verstevigt ook het idee dat het hardhandige grensbeleid tussen Groot-Brittannië en de EU nog strenger moet worden,” zegt Kyerewaa. “Ze hebben geen oog hebben voor de mensen die daar de dupe van zijn – in het meest positieve geval gebruiken ze hen als instrument om de politiek mee te beïnvloeden.”

Joshi had zich aangesloten bij Extinction Rebellion toen de groep vijf bruggen in Londen bezette, in november 2018 – de eerste grootschalige actie die landelijke aandacht kreeg. Er waren toen maar vijftig mensen betrokken bij de groep, voor zover hij zich kan herinneren. Hij vertelt dat hij ervoor heeft gepleit om met antiracistische activisten in zee te gaan, en dat ze zich geen zorgen moesten maken dat mensen af zouden schrikken als ze het over antikapitalisme zouden hebben. Zijn pogingen om de groep in een radicalere richting te krijgen werden tegengehouden door mensen die langer bij de organisatie betrokken waren, en zich aan een eerder besluit hielden om Extinction Rebellion ‘apolitiek’ te houden.

Activisten als Joshi zijn optimistisch dat Extinction Rebellion bereid is om beleid tegen racisme te ontwikkelen, maar niet iedereen die zich met klimaatactivisme bezighoudt is daar zo van overtuigd. Out of the Woods, een collectief dat veel over de klimaatcrisis schrijft, vertelde VICE dat het bezorgd werd toen de groep de tactiek bedacht om zichzelf te laten arresteren.

“Het is een propagandamachine voor de politie en gevangenissen,” zeggen ze. “Het schept ook gevaar voor andere actiegroepen. We hebben niet de indruk dat ze bereid zijn om andere opvattingen te accepteren – terwijl dat juist nodig is om zo’n organisatie vooruit te helpen. Het heeft dan wel geen hiërarchische organisatiestructuur, maar in de praktijk blijft het heel top-down en staat men amper open voor kritiek.”

De excuses na het metro-incident – dat volgde op een soortgelijke spijtbetuiging van de Extinction Rebellion-tak in Croydon – is niet het enige teken van onenigheid binnen de organisatie. In oktober ging de Schotse tak de straat op bij Westminster Abbey met een groot spandoek waarop “Decolonise XR” op stond.

Mikaela Loach was betrokken bij dit spandoek. Ze is geneeskundestudent en vrouw van kleur, en vond dat Extinction Rebellion zich explicieter tegen racisme moest uitspreken. “De mensen die het meest lijden onder de klimaatcrisis zijn mensen van kleur in armere gebieden van de wereld. Extinction Rebellion gaat daar te veel aan voorbij, en zegt in plaats daarvan dat ‘het zich inzet voor de toekomst van onze kleinkinderen, en wil voorkomen dat we in de toekomst de gevolgen zullen ondervinden.’ Maar al die dingen gebeuren nu gewoon al.”

Het spandoek was ook gemaakt vanwege ervaringen die mensen van kleur binnen de organisatie hebben gehad, wanneer ze de boodschap die de groep uitdraagt ter sprake stellen. “In plaats van daar serieus op in te gaan, probeert de Britse Extinction Rebellion dat vaak gewoon in de kiem te smoren,” zegt Loach. “De mensen die zich uitspreken voelen zich vaak persoonlijk aangevallen, en hebben het idee dat er boos op ze gereageerd wordt. Dat is heel vermoeiend.”

Toen VICE aan Extinction Rebellion vroeg of ze er moeite mee hadden om mensen van kleur bij de organisatie te betrekken, zei woordvoerder Nuala Lam: “Milieubewegingen hebben altijd met problemen te maken gehad, en Extinction Rebellion vormt daar geen uitzondering op. En ook wij maken deel uit van de samenleving, die structureel racistisch is. Maar er werken veel mensen van kleur binnen deze organisatie, op invloedrijke posities.” We vroegen ook hoe ze omgingen met interne klachten over racisme, maar daar wilden ze niet op reageren.

Ook het feit dat Extinction een wit voetje bij de politie probeert te halen wordt niet bepaald gewaardeerd door de mensen van kleur binnen de beweging, zegt Loach. Ze roepen bijvoorbeeld “police we love you, it’s for your children too” en bedanken de politie op spandoeken. Afgelopen week tweette Chris Greenwood van de Metropolitan Police Service dat een lid van Extinction Rebellion bloemen had gestuurd naar het Brixton Police Station, omdat diegene zo prettig behandeld werd na de arrestatie. In datzelfde politiebureau overleden eerder drie jonge, zwarte mannen terwijl ze in hechtenis zaten: Wayne Douglas, Ricky Bishop en Sean Rigg.

Zoals Extinction Rebellion Londen al aangaf in zijn excuses, bevinden de metrostations die verstoord werden zich in “gebieden van Londen waar vooral arbeiders en mensen met een niet-westerse achtergrond” wonen. Dus eigenlijk precies de mensen die de organisatie zou moeten binnenhalen als ze hun strategie willen laten werken. Wat Loach betreft falen ze daar hopeloos in.

“Ik heb vrienden die het bedankje aan de politie erg pijnlijk vonden,” legt ze uit. “Veel van hen zullen ook niet zo snel bij de groep betrokken raken. Eentje zei bijvoorbeeld dat hij bang is dat zijn vrienden hem een verrader van zwarte mensen zullen noemen. Extinction Rebellion moet beter zijn best doen om deze mensen zich welkom te laten voelen, want wanneer je als verrader wordt gezien als je je bij een klimaatorganisatie aansluit, dan weet je dat er iets niet helemaal klopt.”