Jongens en transmeisjes zijn nog steeds de dupe van discriminatie bij HPV-vaccins

Ongeveer tachtig procent van de volledige wereldbevolking is drager van het humaan papillomavirus (HPV), een virus dat veelal wordt overgedragen via seksueel contact. Condooms verminderen de kans op besmetting, maar helaas kun je tijdens veilige seks alsnog geïnfecteerd raken door intieme aanrakingen, aangezien het virus erg besmettelijk is. Besmetting hoeft niet altijd gezondheidsproblemen met zich mee te brengen, maar de hoog-risicovarianten van HPV kunnen leiden tot genitale, anale en baarmoederhalskanker, en de laag-risicovarianten veroorzaken genitale wratten. Meestal verdwijnt het virus spontaan binnen een jaar of twee, maar een groep van ongeveer tien procent krijgt een blijvende infectie, met enorme risico’s tot gevolg.

In Nederland krijgen momenteel alleen cis-meisjes van twaalf jaar de vaccinatie tegen HPV aangeboden, voornamelijk als preventie van baarmoederhalskanker. Jaarlijks lopen wereldwijd zo’n zes miljoen vrouwen HPV-gerelateerde kanker op; daarvan krijgen vijf miljoen baarmoederhalskanker. De hoeveelheid mannen die een vorm van kanker ontwikkelen vanwege HPV is dan wel kleiner, maar daarom niet minder relevant: het gaat om zo’n 650.000 mannen wereldwijd. Dat is met name problematisch voor mannen die seks hebben met mannen (de MSM-groep), want onder die groep komt een HPV-infectie relatief veel voor.

Eind december werd bekend dat België naast jonge (cis-)meisjes ook alle (cis-)jongens gaat vaccineren tegen HPV. Al eerder besloten andere landen dit te doen. Australië, Oostenrijk en het Verenigd Koninkrijk bijvoorbeeld namen de vaccinatie voor cis-jongens op in hun rijksvaccinatieprogramma's. Daarbij zou het vaccineren van jongens ook vrouwen beter beschermen, omdat zij op die manier minder risico lopen om door geïnfecteerde mannen besmet te worden.

Omdat in Nederland sinds 2009 cis-meisjes van twaalf jaar oud gevaccineerd worden, zouden heteromannen in de toekomst in principe automatisch mee beschermd moeten zijn. De HPV-vaccinatiegraad onder (cis-)meisjes is nu echter 53 procent, waardoor heteroseksuele mannen nu én later niet helemaal bestand zijn tegen het virus. En door het huidige beleid in Nederland rondom de HPV-vaccinatie, profiteren homo- en biseksuele mannen en transvrouwen helemaal niet van de bescherming die dit vaccin biedt. Met als gevolg dat HPV bij deze groepen kan leiden tot vormen van kanker, bijvoorbeeld in de penis, anus, mond en keel. Een bekend geval hiervan is acteur Michael Douglas, die [HPV-gerelateerde keelkanker kreeg door orale seks. ](https://www.theguardian.com/film/2013/jun/02/michael-douglas-oral-sex-cancer)Joep Heldoorn (49) uit Amsterdam raakte geïnfecteerd met de hoogrisicovarianten HPV 16 en 18 en ontwikkelde hierdoor een voorstadium van anuskanker (AIN 1,2 en 3). “Ik had nog nooit van het HPV-virus gehoord, totdat ik in 2011 hiv-positief werd en extra gevoelig raakte voor dit virus,” zegt Heldoorn.“Ik had me dolgraag willen laten vaccineren tegen HPV, want helaas heb ik nu een voorstadium van anuskanker.” Een infectie met het HPV-virus speelt bij negentig procent van de gevallen een belangrijke rol bij het ontstaan van AIN. “Het voelt alsof ik er voor de overheid minder toe doe, omdat ik homo ben. Ik snap dat het geld kost, maar waarom alleen meisjes – wij hebben er toch ook last van?”, zegt Joep.

Volgens Heldoorn is het zaak dat mannen zo snel mogelijk gevaccineerd worden. “Ik vind het belachelijk dat jongens niet tegen HPV worden gevaccineerd. In mijn omgeving zijn meer homomannen die AIN hebben. De behandeling is écht niet fijn; ze branden het slijmvlies met een elektrisch verhit metaal (electrocauterisatie) en na de behandeling ontstaat er een brandwond die binnen ongeveer twee tot vier weken geneest.”

Niet alleen zou standaard vaccineren bij deze risicogroepen de kans op HPV-gerelateerde kanker verlagen, maar het zou ons ook geld besparen. Uit onderzoek blijkt dat het goedkoper is om in Nederland alle HPV-gerelateerde kanker te voorkomen door iedereen te vaccineren, dan dat de behandelingen van geïnfecteerde mensen zou kosten. Naast de financiële winst, zou het sowieso beter zijn alle jongens nu te vaccineren, omdat het virus zich zo minder makkelijk kan verspreiden, en hiermee ook vrouwen beter beschermd zullen zijn.

De onthouding van HPV-vaccinaties voor MSM-’ers en transvrouwen is een pijnlijk voorbeeld van het falende zorgbeleid rondom de lhbt-gemeenschap, zoals ook de lange wachttijden in de transgenderzorg en het hoofdpijndossier met betrekking tot de hiv-preventiepil PrEP dat zijn. Terwijl in Nederland nog volop nagedacht en gediscussieerd wordt, vaccineren andere landen als Oostenrijk, Australië en het Verenigd Koninkrijk jongens wel, en hebben steden als New York speciale HPV-vaccinatieprogramma’s voor lhbt’ers. Volgens een onderzoek naar de effectiviteit van de HPV-vaccinatie bij jongens van 9 tot 26 jaar in de Verenigde Staten, dalen gevallen van HPV-gerelateerde kankers en genitale wratten aanzienlijk bij deze groep.

Volgens Antony Oomen, een van de oprichters van PrEPnu – een actiegroep die de afgelopen jaren aan het front van de strijd voor de beschikbaarheid van PrEP heeft gestaan – is Nederland buitengewoon zuinig met vaccinaties. Daarbij biedt Nederland, volgens hem, niet altijd de juiste zorg voor specifieke doelgroepen, zoals de lhbt-gemeenschap. “Alles gaat vreselijk traag, kijk maar naar de PrEP-kwestie, die nog altijd voortduurt,” zegt Oomen. “Iedereen heeft het recht op gelijke toegang tot medische zorg en ziektepreventie. Wat Minister Bruins, van Medische Zorg, bijvoorbeeld voorstelt in zijn beleidsvoornemen inzake PrEP, botst met dit gelijkheidsbeginsel.” Bruins heeft bekend gemaakt dat PrEP in Nederland de komende vijf jaar getest zal worden bij vijf tot zeven GGD’s verspreid over het land en dat de pillen alleen worden vergoed voor een select groepje mensen dat meedoet aan de proef bij die specifieke GGD’s.. Hiermee is PrEP dus niet compleet beschikbaar voor iedereen die het nodig heeft.

Volgens Koenraad Vermey van Soa Aids Nederland zijn kosten vaak een reden om specifieke vaccinaties niet aan een grotere groep beschikbaar te stellen. “Vroeger werd de vaccinatie tegen hepatitis B ook aan klanten van sekswerkers en heteroseksuelen met veel sekspartners aangeboden, maar in die twee groepen bleken de kosten niet op te wegen tegen de baten. Nu worden alleen nog sekswerkers zelf en MSM’ers standaard gevaccineerd”, zegt Vermey. Maar in het geval van HPV-vaccinaties bij jongens komen we er wel voordeliger uit. “Wij zijn voorstanders van een genderneutrale vaccinatie, want we zien dat onder hiv-positieve MSM’ers relatief veel anuskanker voorkomt door HPV. Daarbij zie je dat onder homoseksuele mannen ook meer peniskanker voorkomt dan onder heteromannen.” Het inenten van subgroepen is noodzakelijk, maar wordt volgens Vermey in de praktijk lang niet altijd gedaan. “Financiële factoren vormen een drempel om specifieke zorg aan de lhbt-groep aan te bieden, ook al zijn bepaalde vaccinaties en middelen als PrEP wetenschappelijk effectief bewezen. Je zou specifieke groepen deze zorg juist wél aan moeten bieden en ze niet met meer ziektelasten laten rondlopen omdat ze kwetsbaarder zijn”, concludeert Vermey.

Toch bestaan ook in Nederland doelgroepgerichte vaccinatieprogramma's voor MSM’ers; zo wordt de hepatitis B-vaccinatie door de GGD gratis aangeboden aan homo- en biseksuele mannen tijdens bezoek aan de soapoli. Ook is er bij de GGD in Amsterdam recent het eMSM geopend; een expertisecentrum voor mannen die seks hebben met mannen waar je onder andere terecht kunt voor vragen rondom homo- en biseksualiteit, PrEP en chemsex. Het is een goede zaak dat de Nederlandse overheid steeds meer oog krijgt voor de gezondheidsrisico’s van lhbt’ers en deze groep de juiste zorg biedt.

Nederland zou er daarom ook goed aan doen om de HPV-vaccinatie genderneutraal te maken en zowel aan (trans)meisjes als aan jongens aan te bieden. Voor een grote groep is het nog altijd geen verloren strijd: het inenten van mannen tot in ieder geval 26 jaar blijkt volgens onderzoek effectief. Het is zaak dat de overheid meer oog krijgt voor de gezondheidsrisico's van lhbt’ers en dat deze groep dezelfde bescherming wordt geboden– iedereen heeft namelijk het recht op gelijke toegang tot medische zorg en ziektepreventie. Ondertussen raken nog elk jaar duizenden mensen onnodig geïnfecteerd met HPV, met in het ergste geval kanker tot gevolg.

Volg ons op Facebook voor meer gezondheidsverhalen en advies voor onvolmaakte mensen.