Voor veel jonge vluchtelingen is het huwelijk een vorm van bescherming

Rima was pas dertien jaar oud toen ze met een dertigjarige man trouwde die ze net had ontmoet. Het was de veiligste optie: toen ze alleen in een vluchtelingenkamp in Turkije zat, was ze meerdere malen verkracht. Ammar, dertig jaar oud en een Syrische medevluchteling in het kamp, bood aan om met haar te trouwen zodat hij op haar kon passen. Hij bracht haar helemaal naar Duitsland.

Toen ze in Duitsland aankwamen, scheidden de instanties het koppel, omdat het in Duitsland illegaal is om met minderjarigen te trouwen. Rima woont nu in een asielzoekerscentrum voor jonge vrouwelijke vluchtelingen. Hier kan ze dagelijks bezocht worden door Ammar, de enige persoon die ze kende voordat ze in Duitsland arriveerde.

Meldingen van kinderbruiden zoals Rima zijn in Duitsland het afgelopen jaar – sinds Angela Merkel de grenzen opende voor 1.1 miljoen vluchtelingen – harder gestegen dan ooit. Sinds het begin van 2015 zijn ongeveer 1.500 getrouwde minderjarigen naar Duitsland gevlucht. Brigit Zeller, een vertegenwoordiger van de Duitse jeugdbescherming, vertelde me dat de instroom van deze jonge bruiden een dilemma is voor Duitsland. Moet het land de meisjes beschermen door ze van hun mannen te scheiden, of door de huwelijken in stand te houden? De meisjes – die voornamelijk uit Syrië, Somalië, Irak en Afghanistan komen – hebben verschillende redenen om te trouwen. Sommigen doen het voor bescherming, zoals Rima; anderen worden gedwongen om te trouwen, anderen huwelijke zijn gearrangeerd, zoals de traditie in sommige culturen is. Slechts een klein deel trouwde uit liefde.

De discussie over kindhuwelijken is deze zomer opgelaaid, nadat het huidige beleid in Duitsland – het scheiden van de meeste koppels maar aandacht besteden aan elke zaak – zorgde ervoor dat veel gehuwelijkte tieners bij hun mannen bleven.

"De kinderbescherming scheidt over het algemeen de koppels die trouwden toen de vrouw jonger dan achttien was," vertelde Zeller me. "De minderjarige wordt altijd ondervraagd zonder dat de man erbij is, zodat we erachter kunnen komen hoe ze over hem denkt en of het huwelijk gedwongen was. Als het meisje en de man dicht bij elkaar stonden, moet je daar rekening mee houden. Misschien waren ze voor elkaar wel de enige op wie ze konden vertrouwen tijdens hun reis.

Volgens Zeller hebben verschillende koppels het besluit van de jeugdbescherming aangevochten. De rechter heeft vervolgens besloten om ze bij elkaar te laten.

In een van deze gevoelige zaken besloot een regionaal hof in Beieren dat een 21-jarige Syrische man bij zijn 14-jarige vrouw mocht blijven. De stad Aschaffenburg waar het stel woont, gingen tegen het besluit in beroep, en de zaak wordt nu in het federale gerechtshof uitgevochten.

De Duitse autoriteiten pleiten voor strengere wetten die alle kindhuwelijken ongeldig moeten verklaren. De minister van Justitie, Heiko Mass, heeft een werkgroep opgericht die een officiële kindhuwelijkswet moet opstellen – volgens kinderrechtenactivisten is dat belangrijk, om de uitbuiting van jonge meisjes te voorkomen.

"We kunnen kindhuwelijken nooit accepteren. Ze zijn een schending van de mensenrechten en hebben verschrikkelijke gevolgen voor deze meisjes," zegt Marion Brucker, die voor Terre des Femmes werkt; een nonprofit-organisatie voor vrouwenrechten die zich bezighoudt met problemen als gedwongen huwelijken. Brucker vertelde me dat minderjarige bruiden een grotere kans hebben om vroegtijdig te stoppen met school dan hun ongetrouwde leeftijdsgenoten, en er een grotere kans bestaat dat ze lijden onder huiselijk geweld dan bij vrouwen van achttien jaar of ouder. "De meisjes wordt de kans ontnomen om een economisch onafhankelijk leven te leiden. Kindhuwelijken brengen de gezondheid van jonge vrouwen in gevaar en houden het beeld van de onderdanige rol van vrouwen in stand."

Sommige geleerden waarschuwen echter dat het probleem niet zo simpel is.

Dr. Ulrike Freitag, directeur van het Center for Modern Oriental Studies in Berlijn, dat sociologisch onderzoek verricht naar het Midden-Oosten, vertelde me dat niet alle minderjarige meisjes van hun man gescheiden zouden moeten worden.

"Ik zou voorzichtig zijn met het scheiden van mensen zonder hun verlangens te kennen. Ik denk dat het belangrijker is dat ze begeleiding krijgen dan dat de overheid direct beslist of ze gescheiden moeten worden," zegt Freitag tegen me. Ze benadrukt dat je de situatie van een tienjarige niet kan vergelijken met die van een zeventienjarige.

Daarnaast merkt ze op dat in de landen waar de meisjes vandaan komen, gearrangeerde huwelijken vaak de traditie zijn en de discussie vaak hand in hand gaat met de discussie over de boerka en de hoofddoek.

"Veel mensen die deze discussie aangaan op dezelfde manier zoals ze de hoofddoek- en boerkadiscussie aangaan, zijn niet bezorgd over vrouwenrechten," zegt Freitag. "Het gaat om culturele superioriteit.

Het Duitse debat over kindbruiden volgt op een discussie in Nederland, waar alle huwelijken tussen minderjarigen eerder dit jaar nietig zijn verklaard nadat er een soortgelijke stroom van getrouwde minderjarigen binnenkwam.

De Nederlandse wet heeft een onverwachts probleem veroorzaakt: veel jonge vrouwen met mannen in Nederland blijven achter in het Midden-Oosten, zegt Annelies Moors, professor antropologie en sociologie aan de Universiteit van Amsterdam. Dat komt doordat mannen vaak eerst naar Europa reizen om visa te regelen voor hun vrouw, maar als die minderjarig is, is het visum niet geldig.

"Deze jonge bruiden zitten in een extreem moeilijke en onzekere situatie, aangezien ze achterblijven in wat in feite oorlogsgebieden zijn," vertelt Moors. Ze pleit ervoor om elk meisje in Nederland te ondervragen, zoals Duitsland heeft gedaan, om uit te zoeken welke meisjes de keuze om te trouwen zelf hebben gemaakt.

Birgit Hoffmann, de directeur van een asielzoekerscentrum dat getrouwde vluchtelingen (waaronder Rima) onderdak biedt, is het er mee eens dat de situaties zwaar kunnen verschillen, maar meent dat het de veiligste optie is om minderjarigen te scheiden van hun man – zelfs als ze dat zelf niet willen.

"Veel van de meisjes zijn getraumatiseerd door het geweld en de oorlog, zijn verkracht, mishandeld en in elkaar geslagen," vertelde Hoffmann me. Ze zorgt op dit moment voor een 15-jarig Syrisch meisje dat graag met haar 25-jarige man herenigd wil worden. Ze vertelde me dat andere meisjes zelfs zijn weggelopen om weer bij hun partners te kunnen zijn.

Aan de andere kant van het spectrum zijn er ook tieners die zijn gevlucht uit hun land van herkomst om te ontsnappen aan gedwongen huwelijken. Een 17-jarig Somalisch meisje in het asielzoekerscentrum trouwde op 10-jarige leeftijd met een 55-jarige man, nadat haar clitoris was verwijderd zodat ze niet van seks kon genieten. Ze was de vierde vrouw van haar man. "De wet moet hier zeker veranderen," zegt Hoffmann, waarbij ze toevoegt dat de jongste bewoner van het asielzoekerscentrum pas elf jaar oud is. "Kinderhuwelijken zouden verboden moeten worden."

Hoffmann weigerde mijn verzoek om een paar van de meisjes te interviewen, omdat ze minderjarig zijn, maar een Afghaanse vrouw die ik buiten een asielzoekerscentrum in Berlijn sprak, vertelde me dat ze inderdaad gedwongen met iemand was getrouwd, rond haar vijftiende. De vrouw, Mahdia (wiens naam is gefingeerd om haar identiteit te beschermen), trouwde met een man die vijf jaar ouder was dan zij. Dat moest van haar grootouders.

"Mijn moeder en vader zijn vermoord door de Taliban toen ik nog een kind was, omdat ze leraren waren op een openbare school. In de ogen van de Taliban werkten ze voor de overheid." Mahdia, die nu 25 is, vertelde me dat haar grootvader bepaalde dat ze moest trouwen, omdat haar toekomstige man geld, een auto en een familie had.

Mahdia zei dat ze niet protesteerde: "In Afghanistan mogen de meisjes niet kiezen. De vrouwen zijn bezit van de familie." Zeker een derde van de Afghaanse meisjes trouwt rond hun achttiende. Dit blijkt uit een onderzoek van UNICEF dat afgelopen juni is gepubliceerd.

Mahdia trok in bij de ouders van haar man, die haar verboden om het huis te verlaten. Ze kreeg haar eerste kind toen ze zestien was. Uiteindelijk ontwikkelde Mahdia een band met haar man. Vorig jaar vluchtte ze met hem en haar twee kinderen naar Duitsland.

"Ik zou mijn man niet verlaten, omdat hij een goed persoon is," zegt Mahdia, die er nu van geniet dat ze naar buiten kan wanneer ze wil. Ze ziet de toekomst van haar 9-jarige dochter positief in, hier in Berlijn.

"Ik wil dat ze succesvol wordt," zegt Mahdia, "zodat ze zelf kan bepalen of ze wil trouwen."