Turkije wil écht niet dat homo’s seks met elkaar hebben

Twee mannen laten elkaar het achterste van de tong zien op de Istanbul Pride.

Het is in Turkije sinds kort moeilijker geworden voor homo- en biseksuele mannen om een ouderwetse onenightstand te regelen. Vorige maand werd Grindr verbannen door de Turkse overheid, en nu moeten 125.000 Turkse gebruikers van de app het doen zonder kennis over welke enthousiaste homo's zich in de buurt bevinden.

Als je nu de app wil gebruiken - wat ik uit naam van de journalistiek probeerde - verschijnt er een boodschap waarin staat dat de site geblokkeerd is als "beveiligingsmaatregel." Beveiliging, zo mogen we aannemen, tegen dat mannen seks met elkaar gaan hebben.

Emrecan Ö, een 34-jarige uit Istanbul die de app vaak gebruikte als afleiding terwijl hij thuis aan het werken was, vertelde me dat de beslissing van de overheid hem had gechoqueerd, maar niet had verbaasd. Hij is van plan om thuis een virtueel particulier netwerk (VPN) te installeren, zodat hij de blokkades van de overheid kan omzeilen en de app toch nog kan gebruiken.

Emrecan is niet de enige. In het eerste weekend van juni werden er via Facebook en Twitter grote protesten georganiseerd tegen minister-president Erdoğan, en steeg het aantal installaties van VPN-software met 1000%. Erdoğans verklaring tijdens de protesten - dat social media de grootste bedreiging voor de maatschappij zijn - hebben ervoor gezorgd dat meer mensen een VPN hebben geïnstalleerd, omdat ze het gevoel hebben dat hun vrijheid van meningsuiting onder vuur ligt.

"De overheid probeert geen content te blokkeren," vertelde Emrecan me. "Ze proberen ons gewoon het leven zuur te maken. Ze hebben een manier gevonden om de homogemeenschap aan te vallen, zodat we online geen vertegenwoordiging meer hebben."

Internetcensuur is niets nieuws in Turkije, een land dat daardoor op de 98e plek staat op de wereldwijde persvrijheidsindex van Verslaggevers Zonder Grenzen. Neem bijvoorbeeld de beroemde blokkade van YouTube tussen 2007 en 2010, die veroorzaakt werd door een video waarin Atatürk schijnbaar beledigd werd. Na de recente demonstraties probeerde de staat gebruikersinformatie van Twitter te verkrijgen, en volgens de Wall Street Journal is de regerende partij bezig met het rekruteren van 6000 jongeren, voor wat op het eerste gezicht een soort propagandateam voor een door de overheid gereguleerd gebruik van social media lijkt te zijn.

Het is niet de eerste keer dat de LGBT-gemeenschap het slachtoffer is geworden van Turkse wetten. In 2011 werd het woord "gay" toegevoegd aan een lijst met woorden die niet in domeinnamen gebruikt mogen worden, en de overheid heeft veel LGBT-sites gecensureerd, door ze te beschuldigen van kindermisbruik of "obsceniteit".

Toen Emrecan ontdekte dat gayromeo.com - een andere website waarop homoseksuele mannen elkaar kunnen ontmoeten - ook geblokkeerd was, e-mailde hij de overheid om te vragen waarom ze dat gedaan hadden. Het korte antwoord dat hij kreeg leidde hem naar een wet over de bescherming van gezinnen. Als hij wilde proberen om de beslissing ongedaan te maken, dan kon dat, werd hem verteld.

Dat was makkelijker gezegd dan gedaan. De motivatie achter deze beslissingen blijft vaak slecht beargumenteerd. Er worden meestal alleen vage termen gebruikt zoals "de algemene moraal" en "de Turkse familiestructuur." Tegen de in Ankara gevestigde LGBT-organisatie KAOS GL werd zelfs gezegd dat alleen betrokkenen bij de rechtszaak de reden voor de blokkade van Grindr mochten weten.

De kans is groot dat KAOS GL op weg is naar de rechtbank. Toen ze erachter kwamen dat de app geblokkeerd was, namen ze contact op met Grindr om te kijken of ze juridisch terug konden vechten. De groep heeft ruime ervaring met dit soort zaken: ze zijn al vaak aangeklaagd en hebben zich succesvol kunnen verdedigen. Zo wonnen ze in augustus nog een zaak tegen de conservatieve krant Yeni Akit, waarin homoseksuelen als pervers bestempeld werden. De rechtbank besliste in het voordeel van KAOS GL, en concludeerde dat zulke taal niet onder de vrijheid van meningsuiting valt.

"De blokkade van Grindr is een vorm van onderdrukking van LGBT-mensen in Turkije," zegt Ömer Akpinar, de persvoorlichter van KAOS GL. "Volgens de wet is het geen misdrijf om LBGT te zijn, maar LGBT-mensen worden niet erkend, en er is geen antidiscriminatiewet die ze kan beschermen."

Voor velen is het simpeler om de blokkades gewoon te omzeilen, al is het maar om moeite te besparen. "Het kost erg veel energie om een fout van de overheid recht te zetten," zegt Emrecan. "In plaats daarvan proberen we het zelf op te lossen." Zo kun je bijvoorbeeld het Domain Name System (DNS) veranderen, of investeren in een VPN.

Maar Emrecan geeft toe dat dit voor de meeste gebruikers geen optie is. Veel mensen bezoeken dit soort sites alleen vanuit internetcafés, omdat ze thuis geen internet hebben of bang zijn dat hun familie hun seksuele geaardheid ontdekt. Vooral in de stedelijke gebieden van Turkije is het normaal dat jongvolwassenen bij hun ouders wonen tot ze getrouwd zijn (ook al komt daar langzaam maar zeker verandering in), en omdat het homohuwelijk nog lang niet legaal is, is het voor sommige mensen extreem moeilijk om aan de strikte supervisie van hun familie te ontsnappen.

Zelfs buitenlandse bezoekers hebben last van de internetcensuur. Emrecan kan de blokkades misschien omzeilen, maar toeristen die contact met hem hebben gehad voor hun bezoek aan Istanbul laten vaak niets meer van zich horen wanneer ze in Istanbul aankomen. Als ze weer terug zijn in hun eigen land, zeggen ze dat ze hem probeerden te bereiken maar dat ze tot hun verbazing niet op bepaalde sites konden komen.

De internationale groep All Out, die zich inzet voor homorechten, wil ook dat de Grindr-blokkade wordt opgeheven. De non-profitorganisatie staat in contact met KAOS GL en Grindr, en is een petitie begonnen waarin de blokkade gedefinieerd wordt als een schending van de vrijheid van meningsuiting en het recht op informatie. Meer dan 13.000 mensen hebben al getekend.

"We zijn erg bezorgd dat de blokkade deel uitmaakt van een grotere trend, namelijk dat de Turkse overheid wanneer ze willen en zonder verklaring LGBT-content kunnen censureren," zei Joe Mirabella, de communicatiedirecteur van All Out. "Gaan ze All Out ook blokkeren, of andere LGBT-organisaties, of nieuwssites? Waar ligt de grens?"

Op dit spandoek tijdens de Istanbul Pride staat: "Van top tot teen tegen fascisme."

Voor groepen als KAOS GL en All Out is directe actie de enige optie. "De reden achter de petitie was simpel: All Out gelooft dat als genoeg mensen zich laten horen, de mensen met macht zullen luisteren," zei Mirabella.

Na het strenge optreden tijdens de protesten in Gezi Park van deze zomer, wordt de huidige regering steeds vaker gezien als pietluttig vaderfiguur, die zijn levensstijl op de burgers wil opdringen. De blokkade van Grindr is hier ook een voorbeeld van.

Maar komen de acties van de overheid overeen met de denkwijze van de bevolking? Dit jaar kwamen er tienduizenden uitzinnige mensen op de LGBT Pride Parade in Istanbul af - de grootste opkomst in elf jaar - en er werden kleinere parades georganiseerd in Ankara, Izmir en Antalya. Maar ondanks dat de homogemeenschap meer aanwezig is in het publieke domein hebben ze nog wel te maken met discriminatie: arbeiders worden nog steeds ontslagen om hun seksuele oriëntatie, en in 2012 zijn er ten minste zes transgenders en vijf homoseksuelen vermoord om wie en wat ze waren.

"Je kan je DNS-instellingen veranderen, en dat werkt," zegt Akpınar. "Maar het is erg belangrijk om een zaak als deze te winnen. We willen niet in het geheim leven."