Deze commune bezet een bos bij Aarlen om het van zijn ondergang te redden

In onze serie De Stad Kraakt brengen we een bezoekje aan bezette plaatsen en gekraakte panden. De bewoners vertellen ons hoe het dagelijkse leven in een kraakpand eruit ziet, en hoe ze opkomen voor hun rechten.

In het bos van Schoppach ligt het karkas van een everzwijn op een plastic tafel, dat bewerkt wordt door twee mannen. “Je moet eerst het gewricht breken,” zegt een van hen. Een paar meter verderop staat een partytent, waaronder tientallen mensen zich opwarmen rond een friteuse. Een man van middelbare leeftijd, in een geel hesje, staat friet te bakken. In het kamp wordt Frans, Engels en Italiaans gesproken.

Deze mensen zijn activisten, die een natuurgebied bezetten om te voorkomen dat deze vanwege ontwikkelingsprojecten met de grond gelijk worden gemaakt. Ze noemen het ‘zones à défendre’ (ZAD) – waar ook de naam op gebaseerd is die ze aan zichzelf geven: zadisten. Ze zijn afgekomen op een oproep die deze beweging op 18 januari deed, omdat het gebied ontruimd dreigde te worden.

De zadisten bezetten deze voormalige zandgroeve vlak buiten Aarlen nu al bijna anderhalf jaar. Nadat de groeve vijftig jaar geleden werd opgedoekt, kreeg het bos zijn rechten terug en werd het door het Waalse Gewest geclassificeerd als “plaats van groot biologisch belang". Toch is de eigenaar van het terrein, de intercommunale vereniging Idelux, van plan om dit stuk grond beschikbaar te stellen aan ondernemingen, in het kader van “economische ontwikkeling”. De verzetsbeweging, die ontstond na een oproep van buurtbewoners aan de burgemeester om te voorkomen dat het bos platgewalst zou worden, heeft steun gekregen vanuit heel België. Nu worden er sociale en ecologische projecten georganiseerd, zoals een tijdelijke universiteit, en een permanente strijd gevoerd.

Uiteindelijk was er op 26 januari geen ontruiming, zoals de zadisten een week eerder hadden gewaarschuwd, maar het ‘eiland van verzet’ blijft onder streng toezicht staan – getuige de politiewagens die in de buurt patrouilleerden toen we aankwamen. We spraken de zadisten over hun drijfveren en het zwaard van Damocles dat boven hun hoofd hangt.

VICE: Hoelang ben je al bij deze ZAD en waarom?
Gaston: Sinds de oprichting kom ik hier al regelmatig. Ik blijf hier steeds een maand of twee en vertrek dan weer. Ik voel de drang om rond te trekken en op plaatsen te wonen die een beetje vrij zijn van de commerciële wereld, en waar je betekenisvolle relaties met mensen kunt opbouwen. Ik walg al best een tijdje van de wereld, maar hier heb ik het gevoel dat ik kan bijdragen aan een soort van hoop, een zaadje voor de toekomst kan planten.

Ik heb een tijd het idee gehad om naar een ecodorp of iets dergelijks te gaan, maar ik wil ook laten zien dat ik het niet eens ben met de kant die de maatschappij nu opgaat. Hier kan ik dat met elkaar combineren: op een humanere manier met mensen samenleven en me tegelijkertijd verzetten tegen de gang van zaken. Ik hoop dat wat wij hier doen mensen hoop kan geven, en aantoont dat het niet zo moeilijk is om met een stel vrienden een bos te beschermen door het te bezetten en er dingen te gaan bouwen. We zijn het levende bewijs dat het meer oplevert om je lichaam op het spel te zetten dan online wat berichten te posten, of deel te nemen aan manifestaties die nergens toe leiden.

Hoe is het om constant de dreiging te voelen dat jullie uitgezet kunnen worden?
Die dreiging is er altijd. In zekere zin wordt het leven daardoor intensiever, en de kwestie rond illegaal wonen en de anonimisering van mensen komt zo ook meer op de voorgrond te staan. Verder is het een reëel risico om vervolgd te worden. Dus om het leven van de politie niet al te makkelijk te maken, verbergen wij onze gezichten en weigeren we ons te tonen in het openbaar.

Het kan elk moment voorbij zijn. Hoe voelt dat?
Dat wekt woede op. Ik heb in kraakpanden mooie dingen zien ontstaan en vervolgens kapot zien gaan, zoals onderdak, voedsel en hulp. Zodra er in een wijk iets gemeenschappelijks of menselijks ontstaat, zijn er altijd krachten die deze solidariteit willen vernietigen, onder het mom van de wet. Dat is hier niet anders, en het idee dat het zo kan verdwijnen maakt me kwaad. Maar tegelijkertijd vind ik het ook belangrijk dat deze plaatsen een vergankelijke sfeer uitdragen.

Hoe zie je de toekomst voor je?
We lijken in een steeds autoritairder en repressiever klimaat terecht te komen. Als ik zie dat mensen die demonstreren tegen bijvoorbeeld privacyschending gemarginaliseerd en gecriminaliseerd worden, en als terroristen worden behandeld, dan voel ik dat ik hiermee door moet gaan. Ik kan in verzet gaan of als mak schaap in het gareel lopen, maar alleen het eerste geeft me een kans om gelukkig te zijn.

VICE: Hoelang ben je al zadist, en waarom?
Tim: Ik woon hier nu een half jaar, maar ik voel dat ik steeds minder geëngageerd ben. Ik ben denk ik een van die mensen die wel een band met de plaats heeft, maar niet langer de kracht voelt om in het bos te leven. De periode die ik hier heb doorgebracht heeft me gevormd, maar tegenwoordig zie ik mezelf meer als een soort steun van buitenaf. Ik kom gehoor geven aan de oproep tot verzet.

Wat zijn de mooiste dingen die je hier hebt meegemaakt?
Ik heb hier een band opgebouwd met mensen die ik normaal gesproken misschien niet zou hebben ontmoet, omdat we uit verschillende sociale groepen komen. Nu zijn we vrienden en dat doet me enorm veel.

Hoe voelt het dat de hutten, en het werk dat erin zit, zo verloren zou kunnen gaan?
Dat zou ik treurig vinden voor de natuur en de wezens die hier leven, maar voor mezelf heb ik er vrede mee. Wat hier ontstaan is kun je onmogelijk opmeten, maar zelf heb ik het gevoel dat we al gewonnen hadden toen we hier begonnen; alles wat we daarna deden was een extra overwinning.

Hoe kijk je aan tegen de constante dreiging van uitzetting?
De situatie dwingt iedereen om een positie in te nemen, en we bleken op onverwachte steun te kunnen rekenen. Er komen weleens mensen twee of drie dagen langs, omdat ze dat zinvol vinden. Het doet me goed om te zien dat er nog verzet is, in een tijd waarin alle vormen van tegengeluid voortdurend worden platgewalst.

VICE: Hoelang zit je al bij deze ZAD en hoe ben je hier terechtgekomen?
Jeanne: Ik kom hier al sinds de eerste bezetting, ongeveer een jaar geleden. Ik stopte toen ook met mijn studie landbouwkunde, die betekenisloos aan begon te voelen. Het ging alsmaar meer over technologie en groei, terwijl ikzelf besefte dat dit helemaal geen haalbare visie is. Ik vond dat de ZAD een zinvoller antwoord gaf op de catastrofe die zich momenteel voltrekt. Hier voel ik me veel nuttiger.

Wat zijn je beste herinneringen hier?
Ik geniet enorm van alles wat de natuur ons elke dag kan bieden, zowel in de winter als in de zomer en zowel s’ ochtends als s’ avonds. De dieren die in het bos leven, de planten die de zandgroeve sieren. De dieren lijken niet gestoord door onze aanwezigheid. Ik heb een keer twee herten op vijf meter afstand van mij zien stoppen; ze keken eerst naar mij, vervolgens naar een wegvliegende uil. 

Soms voeren we intense gesprekken met elkaar, die lang niet altijd even gemakkelijk zijn. Het is niet aan iedereen besteed om met anderen in een bos te leven, maar het is een ongelooflijke plek waar je je verbeelding de vrije loop kunt laten gaan. Ik heb het gevoel dat ik in één jaar meer heb meegemaakt dan in al mijn andere levensjaren samen. 

Wat waren dat voor moeilijke momenten?
De gemoederen kunnen soms hoog oplopen. Er is zo'n grote verscheidenheid aan mensen uit zoveel verschillende werelden, met totaal verschillende ervaringen en soms zeer diepe wonden. Toch weten we dat we hier om dezelfde redenen zijn, en we leren hoe we conflicten samen kunnen oplossen. We gaan niet tegen elkaar liegen, maar we zijn ook geen mensen die niet tegen elkaar in durven te gaan. Soms escaleert de situatie en wordt zelfs iemand geslagen, maar dat is oké. Het is eigenlijk heel puur. Een wilde kant van de mens, die soms even naar buiten komt. Het is alsof we losraken van de maatschappij, die ons veel te volgzaam heeft gemaakt.

Hoe voelt het dat deze hutten zo verloren kunnen gaan?
Pijnlijk, want ze vormen onze herinneringen, aan de mensen die hier zijn geweest. We hebben ze zelf opgebouwd van gerecycled materiaal.

VICE: Welke momenten hier hebben je het meest getekend?
Sacha: Het moment waarop ik de omgeving verkende, toen ik hier zes maanden geleden aankwam. Ik besefte dat dit allemaal mogelijk was, en je zelfs in België plekken kunt creëren die buiten de invloed van de staat liggen, waar je je niet aan regels hoeft te houden die door een kleine groep mensen worden opgelegd. En dat mensen uit verschillende kringen met elkaar kunnen samenleven. Dat er een andere levenswijze mogelijk is, temidden van een autoritair klimaat.

Hoe leef je met de constante dreiging van uitzetting?
We weten dat dat elk moment kan gebeuren. En als het gebeurt, zie ik dat als een nieuwe uitdaging en kans om te bevestigen dat wij altijd in staat zullen zijn een andere wereld te bouwen. Zelfs als de staat alle alternatieven wil wegvagen.

Kun je je het einde van deze ZAD voorstellen?
Je kunt jezelf wijsmaken dat al deze constructies nutteloos zijn omdat ze vernietigd zullen worden, maar alle ontmoetingen, ontdekkingen en lessen die hier hebben plaatsgevonden zullen altijd blijven bestaan. Mensen die hier maar één weekend hebben doorgebracht zijn al enorm geïnspireerd geraakt. Wanneer dit alles vernietigd zal worden, zullen wij weer andere dingen bouwen. Zo blijven we de verbeelding prikkelen, in de hoop steeds meer mensen te overtuigen.

Volg VICE België en VICE Nederland ook op Instagram.

*Schuilnamen. Echte namen zijn bekend bij de redactie.