Mexico’s dikste broers zijn niet dik meer

De broers in een zwembad, samen met hun vader en een vriend

De broers Juan Luis en Pedro “Poncho” Vanegas Bravo hebben het grootste gedeelte van hun jeugd te kampen gehad met obesitas. Ze zijn nu 17 en 20 jaar oud, en hebben hun gewichtsproblemen inmiddels opgelost door een maagverkleiningsoperatie te ondergaan. Ze zijn de eerste minderjarigen in Mexico ooit die een dergelijke operatie ondergingen.

De operatie is niet zonder risico’s. De dokters vertelden de broers dat ongeveer een op de tien patiënten na de operatie problemen ondervindt, en dat twee van de honderd patiënten overlijden. Aan de andere kant laat de dood van hun vader Juan Manuel Vanegas, die in 2005 overleed aan de gevolgen van obesitas, hen zien dat niets doen misschien wel net zo gevaarlijk is. Juan Manuel had diabetes. Toen er een gaatje in zijn darmen werd gevonden, konden de dokteren door zijn overgewicht niet bij het gat komen om deze te dichten. Na acht operaties overleed hij op 42-jarige leeftijd. Pedro was toen 12, Juan Luis 8.

“Ik kwam tot de conclusie dat als ik geen gewicht zou verliezen, ik zou eindigen als mijn vader,” vertelde Juan Luis me, toen ik zijn huis in de wijk Azcapotzalco van Mexico Stad bezocht. “Maar we hebben hard moeten vechten voor de operatie, omdat ik toentertijd minderjarig was en de door de overheid bestuurde ziekenhuizen me niet toe wilden laten,” zei hij. “Toen ontmoetten we Francisco José Campos Pérez, een bekende specialist in maagverkleiningen. Hij was destijds bezig met onderzoek naar de effecten van maagverkleiningen op tieners, en uiteindelijk werd ik zijn proefpersoon.”

Pedro toen hij acht (links) en veertien (rechts) was.

Volgens een onderzoek naar de nationale gezondheid en voeding, dat in 2012 in Mexico werd uitgevoerd, heeft 32% van de meisjes en 36,9% van de jongens tussen de 5 en 14 jaar een vorm van obesitas. Dat zijn 5.664.870 kinderen in het hele land. Onder tieners en volwassenen ligt het aantal nog hoger. Mexico haalt daarmee Amerika—het dikste land van de wereld—bijna in. Van de Mexicaanse bevolking boven de 15 jaar is 69,5% momenteel te dik, stelt de Organisatie voor Economische Samenwerking en Ontwikkeling.

Diabetes, een ziekte die vaak het gevolg is van obesitas, is de voornaamste doodsoorzaak in Mexico. De ziekte staat daarmee boven moord, hartziektes en ongelukken met voertuigen. In 2012 stierven er in Mexico meer dan 80.000 mensen aan de gevolgen van diabetes (dat zijn er ongeveer evenveel als de afgelopen zes jaar vielen in de drugsoorlog die in het land woedt) en vandaag de dag lopen 10,6 miljoen Mexicanen ermee rond. Het belooft echter nog erger te worden: de Mexicaanse overheid schat dat in 2030 16,3 miljoen Mexicanen de ziekte zullen hebben.

Voor deze schatting zijn veel redenen, die de Mexicanen maar al te goed kennen: het snel toenemende aantal fastfoodrestaurants, de nationale voorliefde voor gefrituurd eten en de beroemde Mexicaanse Coca-Cola, die rietsuiker in plaats van zoetstoffen bevat. Daarnaast zijn er een aantal typische Mexicaanse gebruiken die mensen aanmoedigen om meer te eten: het aanbieden van veel eten aan gasten (als een teken van gastvrijheid), het vragen om meer eten (om te laten zien dat je je op je gemak voelt), en het eten van het voedsel dat je aangeboden wordt (als teken van dankbaarheid).

Juan Luis at home.

Hun moeder vertelt me dat Juan Luis en Pedro serieus begonnen aan te komen toen zij drie jaar oud waren. “Er werd veel gegeten”, vertelt de 51-jarige Juana me tijdens een barbecue. “Ik begon ongerust te worden, dus ik nam ze mee naar het zwembad, deed ze op voetbal en tae-kwon-do. Alles om ze maar aan het bewegen te krijgen. Mijn fout was echter de enorme koelkast die ik elke vijftien dagen tot de nok toe vulde met allerhande vleeswaren. Werkelijk alles waar je zin in had, was te vinden in mijn koelkast.”

Op foto’s die in die tijd werden genomen, zie je broertjes die er blij en actief uitzien. Toch zie je de stemming op hun gezichten veranderen, naarmate hun gewicht jaar na jaar toeneemt. Het is een uniek stel. Juan Luis heeft een donkergetinte huid en zijn foto’s getuigen van een diepgewortelde liefde voor het geven van optredens. Dan heb je Pedro, die een vrij lichte huid- en haarkleur heeft, en op de foto’s iets gereserveerder overkomt. Hij lijkt van jongs af aan een sportfanaat te zijn geweest. Momenteel is hij middenvelder bij een rugbyteam.

Tegen de tijd dat ze tieners waren, waren de broertjes gigantisch—hun lichamen vullen elk gaatje op familieportretten uit die tijd. “Je hebt helemaal niet door hoe dik je kinderen zijn”, zei hun moeder. “Elk nieuw schooljaar liet ik een kleermaker broeken voor ze maken. Ik had helemaal niet door dat ze op hun 6e al een maat 38 droegen, en een maat 40 toen ze 10 waren. Toen ik me eenmaal bewust werd van hun enorme overgewicht, had ik geen idee wat ik eraan kon doen.”

Pedro hijst zich in zijn slaapkamer in zijn American Footballtenue

Toen Juan Luis 15 was, bereikte zijn gewicht een hoogtepunt—hij woog toen 145 kilo. Pedro zou op zijn 14e het zwaarst wegen: 138 kilo. Het werd duidelijk dat het tijd was om er iets aan te doen. Na de dood van hun vader begonnen de gebroeders Vanegas en hun moeder actief te zoeken naar hulp. Wat volgde was een periode van wachtlijsten en tal van gesprekken met specialisten op elk mogelijk gebied.

In 2009 werd Juan Luis’ maag verkleind in het Rubén Leñero General ziekenhuis in Mexico Stad. Chirurgen maakten de omvang van zijn maag tussen de 60 en 85% kleiner, waardoor er niet meer zoveel eten als gewoonlijk in zou passen. De operatie leek in eerste instantie geslaagd; Juan Luis verloor 40 kilo. Toen begon zijn lichaam zich echter te verzetten. Zijn maag begon weer te groeien, en Juan Luis werd daarmee weer dikker.

In 2012 onderging Juan Luis nog een maagverkleining, maar dit keer op een andere manier. De procedure was aanzienlijk complexer: zijn maag moest onder meer in tweeën worden gedeeld, waarbij een deel groter zou zijn dan het andere. De darm werd vervolgens zo aangepast dat deze het grote gedeelte omsluit, zodat de ruimte die met eten gevuld kan worden kleiner wordt.

In augustus 2010 onderging Pedro ook een operatie. Er werd een ballon in zijn maag geplaatst, die vervolgens werd opgeblazen, waardoor er minder ruimte voor eten overbleef. “De operatie werd goedgekeurd op dezelfde dag dat ik toegelaten werd op een technische hogeschool,” vertelt Pedro. “Ik wilde gaan studeren, maar ik was al drie lange jaren op de goedkeuring aan het wachten. Ik had ook bijna geen vrienden, omdat ik een gordito (klein dikkerdje) was.”

Pedro bij de dokter.

Pedro kreeg na zijn operatie met allerhande complicaties te maken: eerst kreeg hij een longontsteking, toen volgden verschillende infecties en door het antibioticagebruik kreeg hij juist nog meer infecties. “Ik herinner me dat ik stemmen hoorde en dat ik de dokters vertelde dat ze iets moesten doen, omdat ik me heel slecht voelde,” zegt hij, terwijl hij terugdenkt aan een van de moeilijkste dagen in het ziekenhuis. “Ik had op zeker moment het gevoel dat ik een paar minuten dood was geweest.”

Uiteindelijk werd Pedro weer beter, nadat hij 73 dagen in het ziekenhuis had gelegen. Nu weegt hij 73,5 kilo, maar doordat hij zoveel is afgevallen heeft hij nu last van een ander probleem—overtollige huid.

Ik ging met Pedro mee naar de dokter en voedseldeskundige voor een routinecheck. Ik keek in een kleine dokterskamer toe hoe Pedro’s middel gemeten werd. Het eerste wat je opvalt is Pedros buik: de huid die eerst een enorme buik moest omvangen hangt er nu rimpelig bij. Pedro staat er relaxed bij, en glimlacht naar iedereen, ook al staat hij in zijn onderbroek.

“Laat ze me maar zien,” zegt hij, “dat maakt me geen flikker uit.” De dokters vertellen hem dat hij in de toekomst een operatie moet ondergaan om de overtollige huid te laten weghalen. Vergeleken met de problemen die hij al heeft gehad is dat echter een relatief zorgeloze procedure. Pedro vertelt me later dat hij denkt dat zijn vader trots op hem geweest zou zijn.

Pedro is met zijn rugbyteam door een groot gedeelte van Mexico gereisd. Hij is fan van de Pittsburgh Steelers, met name van een van hun verdedigers: Troy Polamalu. Op zijn kamer staat een drumstel en aan de muren hangen foto’s van meisjes in bikini.

Juan Luis doet een van zijn danskostuums aan.

Juan Luis heeft iets andere interesses dan zijn broer. Zijn grootste hobby is een soort buikdansen dat hij “gothic” noemt. Hij treedt vaak op in de stad, in kostuums die hij zelf maakt, waar hij soms attributen als een brandende baton of nepzwaarden bij gebruikt. Ik ging naar een van zijn optredens in een buurttheater, en vond het verbazingwekkend dat een man van zijn formaat zo flexibel kon zijn.

Terwijl ik hem bekeek realiseerde ik me dat hij zich volledig liet leiden door zijn artistieke visie. “Als ik optreed, ben ik vrij,” zegt hij. “Ik verander aan de hand van mijn outfit. Als ik mijn lichtblauwe kostuum draag, dan dans ik vrolijk—dan voelt het alsof ik in de woestijn in een oase aan het dansen ben. Als ik een gothic-act doe, stel ik mezelf voor dat ik in de bossen ben en de uilen en de krekels kan horen. Dan is het alsof ik deel uitmaak van die verdrietige scène. Het is magisch.”

Juan Luis doet make-up op voor zijn optreden.

Juan Luis legt me uit dat hij zich vrouwelijk voelt, maar niet homoseksueel is. Zijn moeder steunt hem, maar vindt het nog steeds moeilijk om zijn vrouwelijke kant te accepteren. Toen ik met haar praatte werd ze een klein beetje emotioneel toen we het over Juan Luis’ dansen hadden. “In onze samenleving wordt het niet echt geaccepteerd als jongens meisjesdingen doen,” zei ze. “Dat heeft me veel problemen opgeleverd, want ik wil niet dat hem pijn gedaan wordt.”

Dit jaar begon Juan Luis met een voedselkundige opleiding, en ging hij uit huis wonen om dichter bij school in de buurt te zijn. In de middag ontmoette ik hem op een barbecue met de familie en een aantal van zijn vrienden van de middelbare school. Juan Luis vertelde me over alle verschillende dingen die ik op mijn burger kon doen, maar at zelf maar een halve.

We dronken frisdrank en bier, natuurlijk met toestemming van moeder Juana. De jongens zagen er gelukkig uit. Hun moeder zei dat de strijd tegen teveel eten er een is die in haar gezin elke dag gevoerd moet worden. “Als je niet voor jezelf zorgt, verlies je je meest waardevolle bezit: je leven.”