Hoe een kunstwerk de meest prestigieuze kuststad van België naar de haaien helpt

Oostende is een vreemde stad, overgoten met een sausje van vergane glorie. Op de sierlijke zeedijk, die dateert uit de Belle Epoque, staan schreeuwerige wafelkramen en souvenirshops. Naast prachtige vooroorlogse villa's staan grijze appartementsblokken uit de jaren zestig. Over de typische Oostendenaar – een kruising tussen een bejaarde visser en een hippe kunstenaar – zou ik een volledig boek kunnen schrijven. Die vergane glorie heeft iets poëtisch, ware het niet dat de Venetiaanse gaanderijen, dé architecturale trots van Oostende, nu op instorten staan.

De schuld hiervan volgens de Oostendenaren? Een kunstwerk, genaamd Rock Strangers van Arne Quinze. Deze elf gigantische, felrode blikken dozen staan nog maar vijf jaar in Oostende, maar zijn verantwoordelijk voor een spoor van vernieling, absurd drama, rechtszaken en vooral bakken met irritatie bij de lokale inwoners.

De rode kunstterreur begint in 2012. Oostende koopt elf gigantische oranje-rode blokken van Arne Quinze voor 400.000 euro. "Er zal waarschijnlijk veel reactie op komen," zijn de gevleugelde woorden van de burgemeester van Oostende. Hij krijgt gelijk. De meeste Oostendenaren vinden het werk, "dat betaald wordt met ons belastinggeld", ronduit lelijk. In een interview met Het Laatste Nieuws geven de bewoners flink af op het werk, bijvoorbeeld omdat ze het kinderlijk vinden of eerder een stuk afval dan kunst.

De in-your-face-esthetiek van de blokken is moeilijk verteerbaar voor de Oostendenaren, maar ook de locatie ervan schiet in het verkeerde keelgat. De rode kolossen staan namelijk op het Zeeheldenplein, een plein dat de mannen eert die hun leven verloren op zee. Voor jou en mij lijkt die locatie niet bijzonder, maar voor oertrotse Oostendenaren is het plaatsen van peperdure moderne kunst op een plein voor zeehelden je reinste godslastering.

Het duurt dus niet lang voor de Oostendenaren hun hooivorken tevoorschijn halen. De negentigjarige Raoul spant een proces aan tegen de stad, omdat de blokken zijn zeezicht versperren. Hij heeft betaald voor een appartement met zeezicht, maar krijgt er vooral heel wat migraine voor terug.

Raoul eist niet alleen dat de kunstwerken worden verwijderd, maar vindt ook dat hij een flinke schadevergoeding van 100.000 euro verdient voor de dagen dat hij met een vreselijk uitzicht zat opgescheept. De rechter zegt echter dat "het Zeeheldenplein behoort tot de openbare ruimte en wie een appartement koopt met zicht op een openbaar plein moet beseffen dat er mogelijk een kunstwerk zal worden geplaatst dat het zicht op zee kan beïnvloeden," schrijft het Nieuwsblad.

Vanaf hier gaat het verhaal van kwaad naar erger. Het blijkt dat Rock Strangers verrassend veel lijkt op het oeuvre van een Duitser, genaamd Ewerdt Hilgemann. Deze kunstenaar maakt sinds 1984 gigantische stalen bakken die hij laat 'imploderen'. Hilgemann krijgt constant opmerkingen "over zijn werk dat in Oostende staat". Dat is vervelend, maar ergens vindt hij het ook een compliment dat zijn werk zodanig interessant is, dat Arne het kopieerde.

Het werk staat er nu een paar jaar en is al meerdere keren vernield, geramd met go-karts, gebruikt als glijbaan en vereeuwigd op duizenden instagramfoto's. Maar terwijl toeristen smullen van de fotogenieke werken, groeit de haat van de Oostendenaren met de dag.

De situatie begint uit de hand te lopen en het lijkt inmiddels bijna onmogelijk dat het goed afloopt. De Oostendenaren vallen de Rock Strangers aan, maar de blokken met opzet vernielen, maakt het alleen maar erger. Onlangs bleek namelijk dat de stad Oostende zichzelf een hak zette in een wurgcontract met de kunstenaar. Niet alleen moet de stad een fikse boete moeten betalen als ze het werk willen verwijderen, maar ook mogen ze het werk alleen herstellen met belachelijk dure verf van de kunstenaar. Kostprijs van dit grapje: 100.000 euro. De kunstenaar moet zelf voor 40.000 opdraaien, omdat er blijkbaar constructiefouten in zijn werk zitten, waardoor de verf sneller afbladdert. Het goede nieuws? De blokken worden herschilderd in stijlvol 'ferrari-rood'.

Het slechte nieuws? Door de gigantische renovatiekosten, die een volledige zomer duren, is het budget van Oostende langzamerhand op aan het raken. Dat hoeft geen gigantisch probleem te zijn, ware het niet dat de Venetiaanse gaanderijen — dé trekpleister van Oostende — op instorten staat en de stad deze dringend moet herstellen. Maar daar hebben ze dus geen geld meer voor. Nee, dit is geen grap. Welkom in België.

De Oostendenaren en Arne Quinze lijken wel een kibbelend koppel dat op scheiden staat. Het is triest dat de boze oudjes van Oostende keer op keer geconfronteerd worden met gigantische blokken waar ze van gruwelen. Het is al even triest dat de kunstenaars oorspronkelijke visie, namelijk om een 'openlucht museum te maken', in zo'n sisser is geëindigd. Toch is het – iemand moet het zeggen – ook vrij grappig: het is het toppunt van oerdegelijke, Vlaamse kneuterigheid.

In een interview met De Standaard zegt Arne Quinze over alle controverse: "Al die mensen die klagen over mijn kunstwerk wil ik bloemen sturen en uitgebreid bedanken. Het betekent namelijk meer publiciteit voor mijn werk." Maar als we het kolderlaagje van dit verhaal afschrapen, komt er een belangrijk probleem naar boven. Terwijl het doel van de Arne Quinze – naast publiciteit genereren – was om een boeiend gesprek te openen, is de kloof tussen 'elitaire' kunst en het volk alleen maar vergroot. Een ook al is controverse in de kunst vaak alleen maar leuk, is het zonde als dat ook meteen zorgt voor de ondergang van de meest prestigieuze kuststad van België.