Een gekraakte volkskeuken in Den Bosch: vegan eten en eenzaamheid bestrijden

Als je alleen woont kan het best een gedoe zijn om een verse maaltijd te koken. Daar zit je weer met een veel te grote zak aardappels die niet op gaat, of je eet voor de derde keer in één week spinazie. Of je bent gewoon supermoe van een dag werken. Een vette bek halen bij de snackbar, of een pizza laten bezorgen zijn dan aantrekkelijke, heerlijke alternatieven. Hierdoor komt het sociale leven van sommige soms niet veel verder dan een “hoi” en “dankjewel” tegen de pizzakoerier.

Als je helemaal geen zin hebt om alleen te eten, kun je in Nederland bij een volkskeuken aanschuiven. Dit zijn plekken waar je terecht kunt voor een verse, voedzame maaltijd én kunt ontsnappen uit een sociaal isolement. Het eten heeft een verbindende factor en zorgt ervoor dat je bij mensen aan tafel belandt waar je normaal gesproken misschien wel nooit mee zou praten. Er wordt op vrijwillige basis gekookt, en je betaalt een kostprijs. Zo kan iedereen van een goedkoop avondmaal genieten.

MUNCHIES sprak met trouwe volkskeukenbezoekers en vrijwilligers over sicke chocoladetaarten, kraakpanden draaiende houden en de kracht van samen de afwas doen.

Het is niet echt opmerkelijk dat volkskeukens vooral in de kraakscene te vinden zijn. Het zijn politieke kantines, zonder hiërarchie – net als kraakpanden. Je vindt ze in Nijmegen, Amsterdam, Utrecht en Den Bosch. In Amsterdam is er elke zondag een volkskeuken op de ADM, de grootste, gekraakte culturele vrijhaven van Nederland. Het is een alternatieve samenleving gebaseerd op solidariteit, zelforganisatie, wederzijds respect, improvisatie, natuur en duurzaamheid.

ADM-bewoner Asher (24) legt uit wat de kracht van een volkskeuken is: “Ik eet elke week wel bij een voku. Ik eet in ieder geval elke zondag op de ADM en soms op andere plekken. Bij centraal gelegen voku’s komen veel verschillende bezoekers: studenten, mensen die behoefte hebben aan gezelligheid en mensen met wat minder geld. Eten is dan een leuke manier om je open te stellen naar mensen buiten de kraakwereld.”

“Toen ik nog in Oss woonde, ging ik soms als ik alleen thuis was bij Knoflook in Den Bosch eten. Het eten was er vegan, lekker en goedkoop, ook raakte ik vaak aan de praat met mensen die ik niet kende. Ik denk dat het belangrijk is om mensen te laten zien dat veganistisch eten helemaal niet zo hipster en duur hoeft te zijn. Het is een goede manier om aan bezoekers te laten zien dat het in een kraakpand ook gewoon hartstikke leuk is. De media heeft namelijk de neiging om alleen over de ontruimingen te schrijven en niet over alle leuke dingen die in een kraakpand georganiseerd worden,” vertelt Asher.

“Bijna alle volkskeukens zijn veganistisch of vegetarisch. Het lekkerste wat ik ooit voorgeschoteld kreeg bij een voku was een monsterlijk lekkere chocoladetaart met gigantische chocotopping. Ik ben sowieso heel erg fan van toetjes. Oh, en pizza. Vegan pizza. Daar mag je me altijd wakker voor maken.”

Wie houdt er nou niet van chocoladetaart? Dus in de hoop dat we ook zo’n heerlijk toetje voorgeschoteld krijgen, schuiven we aan bij Knoflook in Den Bosch. Aangekomen op het oude industrieterrein, staan we voor een gesloten deur. Gelukkig vinden we de bel en staan we opeens in een stampvolle tent. Er wordt geschreeuwd om vrijwilligers die het eten willen opscheppen.

Knoflook is geen horecagelegenheid, maar een collectief. Je naam wordt op de lijst gezet en je bent die avond dan lid van de gemeenschap. Omdat het pand gekraakt is mogen ze geen geld vragen voor het eten, je betaalt daarom een kostprijs. Er kunnen veertig mensen aanschuiven en de laatkomers worden op een reservelijst gezet. Als er nog eten over is, krijgen zij ook een bordje.

Andreas (41), een trouwe bezoeker en vrijwilliger, vertelt waarom hij hier zo graag komt: “Toen ik voor het eerst bij Knoflook kwam eten, werd ik meteen aan het werk gezet. Nu kom ik hier al jaren en voel ik me er thuis. Als ik hier ga eten na een lange dag werken, voelt dat echt als een opluchting. Hier kan ik stoom afblazen en mezelf zijn.”

Het menu bestaat uit groentesoep, knolselderijsalade, rijst, champignons in kokosroom, gebakken paksoi en kikkererwten in tomatensaus met tofu. En als toetje een chocolade-dadel-balletje met kokossnippers.

In de keuken spreken we met vrijwilliger Jochem (30). Hij vertelt dat deze volkskeuken onderdeel is van vereniging Ontspoord, een collectief dat naar een maatschappij streeft zonder hiërarchie. Knoflook is hier onderdeel van en werd in 2008 opgericht.

“We zaten eerst op een andere locatie, maar toen dat pand werd ontruimd, zijn we hierheen verhuisd. Dit gebouw stond al twintig jaar leeg. We zijn begonnen met helemaal niks, omdat dit pand was afgebrand. De elektriciteit moesten we zelf aanleggen en de keuken hebben we ook zelf ingebouwd.

We proberen door middel van onze actie-kantine onze visie te verspreiden. We willen een plek creëren waar mensen zichzelf kunnen zijn en met elkaar in gesprek raken. Ook al zitten er veertig vreemde mensen bij elkaar aan tafel, er wordt altijd gepraat. Ons publiek is door de jaren heen steeds diverser geworden. In het begin zaten we alleen met krakers aan tafel, maar nu nemen mensen zelfs hun ouders mee,” vertelt Jochem.

Ik vraag Jochem hoe ze het bij Knoflook voor elkaar krijgen drie gangen te koken met een beperkt budget. Jochem legt uit: “Onze keuken is honderd procent plantaardig en alles is biologisch. We hebben zeventig euro om een maaltijd te maken voor veertig personen. Omdat we een klein budget hebben koken we meestal eenvoudig. Het is tof om te zien dat iedere vrijwilliger een eigen stijl heeft ontwikkeld. Zo kookt er iemand met heel weinig kruiden en bijna rauwe groenten.”

Zelf kookt-ie graag stevige maaltijden en experimenteert er op los. “Ik hou van een vette hap dus bij mij kun je stampotten met jus verwachten. Ik heb een keer een steak gemaakt van seitan en rode bieten en het zo gebakken dat het net vlees leek. Als je het opensneed, kwam het rode sap van de bieten eruit, dat precies op bloed leek. De mensen schrokken zich kapot en waren ervan overtuigd dat het vlees was. Ik ben ook een keer zo stom geweest om voor iedereen risotto te maken. Dat was echt een favoriet, maar jezus wat een werk.”

Na het eten wordt gemeld dat iedereen zijn eigen afwas moet doen. Voor de bar staat een aanrecht waar afgewassen kan worden. Iedereen wast zijn eigen bord af en stapelt deze daarna op. Er staat ook een bak op het aanrecht waar alle etensresten in gedaan worden. Dit wordt later op een boerderij in de buurt aan de dieren gegeven.

Jochem legt het afwasbeleid uit: “Het is belangrijk dat mensen zich onderdeel voelen van wat hier gebeurt, zelf initiatief nemen en actief meehelpen. We willen dat stimuleren, want het is belangrijk dat er ook meer initiatief wordt genomen voor onze wereld en mensen een actieve houding aannemen.”

Als je niet te veel hebt gegeten, kun je na de afwas blijven hangen. In de kelder is een feestje, waar je goedkoop bier kunt drinken met de mensen die je net hebt leren kennen