Ik doorbrak het vasten voor de verandering eens met Molukkers, Somaliërs, en Oeigoeren

We besteden deze maand royaal aandacht aan de ramadan, en vasten als je jong bent en in de grote stad woont. V an de beste plek om 's nachts harira te halen tot ramadanhacks om een stinkende mond te voorkomen, lees alle verhalen hier.

Je hebt ze vast wel eens gezien: moslims. Die Arabisch sprekende, kebab etende, varkensvlees mijdende gelovigen. Waarschijnlijk verdacht je je buurman in djellaba al van islamitische praktijken, en inderdaad, hij is er zo één. Maar er wordt soms vergeten dat niet alle moslims uit het Midden-Oosten of Marokko komen. De culturele diversiteit binnen de ummah (de wereldwijde islamitische gemeenschap) is juist groot, het reikt van Afrika tot ver in Zuidoost-Azië.

De Ramadan verloopt voor de meeste soennitische moslims op dezelfde manier: op dezelfde tijden eten, drinken en bidden en veel tijd alleen of met familie doorbrengen. Toch zijn er ook duidelijke verschillen, zeker in eetcultuur. Om dit uit te zoeken, bracht ik afgelopen maand – als Turkse moslim – iftars (de maaltijd waarmee het vasten verbroken wordt) door bij Somaliërs, Oeigoeren en Molukkers.

De Molukse iftar

Hoewel Indonesië een islamitisch land is zijn Zuid-Molukkers, waarvan er veel in Nederland wonen, vaak christelijk. De moeder van Nadine Gaaloul (23) is dat ook, maar Nadine is vanwege haar Tunesische vader toch opgegroeid als moslim. In de Molukse wijk in Wierden eten we samen soto-soep.

"Hoewel Surinamers het ook eten, is soto ajam echt heel typisch Moluks," zegt Nadine. Prei, gember, laos en citroen, maar ook stukjes kip, ei, aardappels en lontong (blokjes klevende buidelrijst) zitten erin. "In de zomer wordt er roedjak gegeten, een pittige fruitsalade met azijn en soja. Eigenlijk is Moluks eten verder ook gewoon Indonesisch eten." Maar wat is dan het verschil tussen de christelijke Molukkers en islamitische Indonesiërs? Of Nadines gezin?

"Molukkers hier zeggen altijd na hun vakantie in de Molukken dat ze 'RW' gegeten hebben. Hondenvlees, dus. Dat eten wij natuurlijk niet," vertelt Samir, de broer van Nadine. "Weet je wat ook lekker en typisch Moluks is? Papeda. Het wordt gemaakt van de schors van de sagoboom en heeft de structuur van behanglijm. Je moet het opslurpen," vertelt Nadine.

Opgroeien tussen christelijke familieleden en vrienden lijkt me toch ingewikkeld. "Het valt mee, we hebben gewoon alle feestdagen meegevierd. In de Molukse keuken wordt vlees vaak apart gedaan, dus als we bijvoorbeeld tijdens een verjaardag gaan eten, dan kies ik gewoon andere dingen. Suikerfeest gaat sowieso meer op de Tunesische manier. Het is moeilijk om over je geloof te praten, en mijn vader was er ook niet veel mee bezig, dus ik heb me er zelf in moeten verdiepen. Maar nu voel ik me echt compleet."

De Oeigoerse iftar

Oeigoeren zijn een islamitische en Turkse gemeenschap in China en ze zijn in Nederland een minderheid onder de minderheden. Er zijn ook maar enkele Oeigoerse restaurants te vinden, bijvoorbeeld in Rotterdam.

We beginnen de iftar met ügre. De soep die we vanavond eten bevat gember, koriander en zelfgemaakte deegslierten, die het gerecht duidelijk Aziatisch maken, terwijl de samsa (met boter bereid deeg, gevuld met vlees) ook in de smaak zou vallen in Turkije. Net als de nan, het met zwarte en witte sesam gebakken brood wat tijdens de suhoor (het eten voor zonsopgang) of als snack heerlijk is met wat honing ertussen, een lievelingstreat onder de Oeigoeren dus. Mirali Seley (19) uit Castricum: "Het hoofdingrediënt van alle gerechten is eigenlijk altijd vlees. Zonder vlees kun je bijna niets Oeigoers maken."

Kenmerkend voor de Oeigoerse keuken is ook etken çay, thee met melk en zout die vaak gedronken wordt bij de nan. Net als bij veel andere moslimgezinnen, waar tijdens de Ramadan extra gelet wordt op de vitamines, staat er veel vers en gedroogd fruit op tafel. Mirali: "Het gebied waar we vandaan komen is erg droog en warm, vers fruit gaat daar natuurlijk niet lang mee. Daarom wordt het fruit altijd eerst gedroogd." Met het Suikerfeest eten gaat er, net als vanavond, weer veel deeg in. "We maken altijd sangza, dat zijn heel dunne gefrituurde deegsliertjes, die dan opgerold worden. Verder eten we gebakjes als bakkali katkat of iets met abrikozenjam. Op zulke moment mis je je familie die er niet bij is."

In China zelf kunnen Oeigoeren de Ramadan niet altijd doorbrengen zoals ze dat zouden willen. Voor werkende Oeigoeren is het bijna onmogelijk en soms zelfs verboden om te vasten, ze kunnen daar gedwongen worden om te eten. Omdat telefooncontact wordt geblokkeerd en afgetapt, kunnen Mirali en zijn ouders geen contact met hun familie opnemen. Tijdens de Ramadan geven moslims extra veel geld aan goede doelen. De ouders van Mirali geven de zakaat (armoedebelasting) aan hun eigen volk in China.

De gemeenschap in Nederland is klein, vaak weten witte Nederlanders er niets over. "Ik erger me verder wel eens aan de vragen tijdens de Ramadan. Ik werk in een pizzeria waar het dus snikheet is. Dan vragen ze of ik niet stiekem een slokje water kan nemen." Mirali en zijn ouders communiceren met mij in het Turks, we kijken zelfs naar Turkse soaps. Wanneer ze heimwee hebben naar hun familie, geeft dat ze een gevoel van thuis.

De Somalische iftar

In Nederland zijn er ongeveer 40.000 Somaliërs, de meesten wonen in de Randstad. Qali (22) nodigt me uit om met haar moeder en zusje in Zaandam te eten. Ze ergert zich net als ik wel eens de vooroordelen over en onder moslims. "Ze denken dat je alleen zwart of moslim kunt zijn. Je had toch wel geschiedenis als vak? Maar moslims onderling weten sommige dingen ook niet. Ik zou een keer het vasten verbreken met een Irakese, sjiitische vriendin. Bleek dat zij op een veel later tijdstip het vasten moest verbreken. Dat was een dilemma voor mij, omdat ik al mocht eten en je dan zo snel mogelijk je vasten moet verbreken. Ik heb een slokje water genomen en toch maar gewacht met eten om het samen te doen."

Vandaag eten we gelukkig wel op hetzelfde tijdstip. Op het menu van vanavond staan sambuus (een soort samosa) met gehakt en groenten, bur (zoet, gefrituurd deeg), hilib (letterlijk 'vlees', met wortel en ui), canjeero (een soort pannenkoek die ze eten met een saus van tomaten en aardappel) en bariis (gekruide rijst met rozijnen).

Volgens Qali is het heel Somalisch om limoensap over de sambuus te doen ("al zijn we daar misschien in doorgeslagen, we knijpen die shit uit op alles") en de bariis – en eigenlijk alles – met banaan te eten. "In de Somalische keuken worden verder sowieso veel gerechten met deeg en vlees gegeten. In Somalië eten ze ook schapen- en kamelenvlees. Het vlees in Somalië smaakt ook heel anders door de voeding die de dieren krijgen," vertelt ze me.

In Somalië zelf verloopt de Ramadan voor velen op z'n zachtst gezegd moeizaam. Qali: "Door onder andere klimaatverandering is er extreme droogte en hongersnood. Het is de grootste crisis sinds 1945, en toch weten mensen in Nederland er veel te weinig over – soms helemaal niets, ook moslims niet. De Somaliërs hier proberen zoveel mogelijk te helpen, en met de Ramadan doen we extra veel."

Om privé- en politieke redenen wilden de gezinnen liever niet met hun gezicht op de foto. Om diezelfde reden zijn achternamen uit het stuk gelaten.