Hoe deze Brusselse vrouw van een racistische kroeg een gezellig café maakte

Welkom bij Last Call, een rubriek waarin we bij doorgewinterde barmannen en -vrouwen aan de toog hangen om wat van hun levenswijsheid op te doen. Van hoe je over een gebroken hart heen komt tot welke drankjes je niet moet bestellen als je niet uitgelachen wil worden.

In België is bier heilig en elk café een tempel. Het is echter niet vanzelfsprekend om in onze hoofdstad een bruin café te vinden waar je niet wordt buitengekeken als je geen stamgast bent.

De Daringman op de Vlaamsesteenweg is zo'n zeldzame plek. Hoewel The Guardian de kroeg in een lijst van beste bars ter wereld zette, heeft ze niets van haar authenticiteit verloren. De smalle ruimte en rode neonlichten zorgen voor een intieme, bemoedigende sfeer waar Nederlands- en Franstaligen door elkaar zitten. ‘s Avonds kan je hier een boek lezen, een babbeltje slaan of tegen elkaar geplakt zitten. De stamgasten noemen deze plek liefkozend ‘Chez Martine’, want het café is het kindje van haar toegewijde uitbaatster.

Ik ben bij Martine aan de toog gaan hangen om te praten over haar werk, de veranderingen in de wijk en het geheim achter haar geweldige playlist.

VICE: Hey Martine. Was het een meisjesdroom om een café te openen?
Martine: Haha, helemaal niet. Ik ben per ongeluk in dit vak gestapt. Tien jaar lang was ik sociaal werkster in een opvangtehuis voor vrouwen. Dat was zwaar. Ik zag dagelijks vrouwen die geslagen werden, politieke vluchtelingen, ex-gevangenen en jonge Marokkaanse meisjes die van hun gedwongen huwelijk vluchtten. Na een tijdje begon ik mijn idealisme te verliezen. Ik wilde geen verbitterde sociaal werkster worden, dus besloot ik om een tijdje iets anders te doen. Ik had iets opgevangen over een café dichtbij het Vossenplein dat een nieuwe huurder zocht. Binnen de week besloot ik het te doen. Maar ik had geen enkele ervaring, ik had niet eens een half uur in een bar opgediend, niets! Achteraf gezien was dat goed zo. Als ik had geweten wat me te wachten stond, had ik het misschien niet gedurfd.

Ik deed op een woensdag voor het eerst open en die zaterdag om elf uur ‘s morgens had ik drie Britse gasten die iets wilden drinken. Zij dronken toen zoveel dat ik nog voor ze weer vertrokken had geleerd hoe ik een goede pint moest tappen.

Hoe heb je de Daringman te pakken gekregen?
Het eerste café waar ik werkte werd verkocht, maar omdat ik niet de hoogst biedende koper was, moest ik een andere zaak zoeken. Via via kreeg ik te horen dat dit café leegstond. De man die het uitbaatte was ziek en wilde het overgeven, dus ben ik eens komen kijken. Het zag er toen helemaal anders uit: een heel goedkoop Stella-café waar de gasten veel dronken. Het was vooral populair onder de oudjes, die allemaal stamgasten waren. Het café ging om negen uur ‘s ochtends open en sloot soms al om twee uur ‘s middags omdat iedereen strontzat was en het naar pis begon te ruiken, haha.

En dat deed je niet twijfelen?
Nee, het kon me niet schelen, ik zag het potentieel. Het was een mooi café en ik wist dat ik er iets anders van kon maken. De stamgasten waren heel racistisch, fascistisch zelfs. Het was nogal “eigen volk eerst”. Zo stond ik lang geleden hier in de straat eens in panne met mijn auto. Ik ging het café binnen om een takeldienst te bellen. De man aan de bar zei vlakaf dat hij geen telefoon had, terwijl ik er gewoon een achter hem zag hangen! Zo ging dat toen als je geen deel uitmaakte van het vaste cliënteel.

Hoe heb je dat veranderd?
Ik heb die mensen niet buiten gezet, hoor, maar ik heb hen wel goed laten voelen dat ze niet meer welkom waren. Wanneer de oude klanten binnenkwamen en ze me een racistische mop vertelden, zei ik altijd: “Meneer, ik denk niet dat iemand, mij inbegrepen, dat grappig vond.” Na een tijdje zagen ze in dat ze hier niet op hun plaats waren en zijn ze vertrokken.

Hoe lang is dat al geleden?
Nu toch al zo’n achttien jaar en een paar maanden.

Deze wijk is nu een van de meest hippe buurten van Brussel. Ik kan me voorstellen dat dat toen anders was?
Ja, toen ik hier begon was dat niet het geval. Er waren een paar restaurants, een bakker, een slager en enkele kleine, populaire cafés, maar dat was het. Stilletjes aan is dat beginnen veranderen. Vijf jaar geleden was het nog een mooie mix, maar nu moeten ze echt eens ophouden met die restaurantketens en foodies. Voor mij zijn dat gewoon marketingproducten.

Deze wijk is zo bijzonder omdat je hier midden in de stad een dorpsgevoel hebt. Als het zo doorgaat, gaat dat verloren. De buren worden ook steeds minder en minder tolerant. Er staan nieuwe appartementen in dat straatje hiernaast. De mensen die daar wonen bellen vaak de politie en zitten heel de tijd te klagen. Sommigen willen dat straatje ‘s nachts zelfs met een hek afsluiten.

Ik heb dat nooit begrepen. Als je rust zoekt, ga je toch niet middenin een levendige wijk wonen?
Ze komen hier wonen en zijn ervan overtuigd dat ze de wijk kunnen veranderen en hun regels kunnen opleggen, omdat ze veel betaalden voor hun appartement. Ik snap dat als er hier gefeest wordt, er lawaai is. Zeker in de zomer, want dan zit iedereen buiten. We mogen niet meer binnen roken, dus wat gaan we dan doen?

En dan zijn er nog de toeristen.
Ja, dat is waar. Maar dat ligt ook wel aan de kerstmarkt, hoor. Dan is het een tijdje echt verschrikkelijk. Niemand hier vindt dat leuk. En toen werd het café ook nog eens verkozen…

… tot een van de beste cafés ter wereld door The Guardian. Daar wilde ik het ook nog over hebben. Was dat onverwacht?
Op een ochtend bleef ik maar berichtjes met felicitaties ontvangen. Ik snapte er niks van. Het was niet mijn verjaardag en ik had niets bijzonders gedaan. Pas na een tiental berichten verwees iemand naar dat artikel. Dat was wel tof, ook al had ik die schrijvers van dat artikel nog nooit gezien! Het probleem was dat het ook door de Belgische pers werd overgenomen, eerst de Nederlandstalige, dan de Franstalige. Daardoor bezoeken mensen die van overal naar Brussel komen mijn café. Ik heb daar nooit om gevraagd, en het café is daar trouwens ook te klein voor.

Dat is juist wat het zo charmant maakt, maar het heeft ook zijn beperkingen.
Exact. Daarnet kwam er een Duits koppel voorbij dat het hier zo leuk vond en een groep vrienden wilde meenemen. Zij zijn tenminste zo vriendelijk geweest om me te vragen of ze hier met een groep van vijftien konden komen. Ik heb nee gezegd, dat is veel te veel. Dat verpest de sfeer en de stamgasten gaan dan weg, omdat het voor hen niet meer leuk is.

Krijg elke zaterdag een overzicht van onze beste verhalen gemaild: schrijf je nu in voor onze newsletter.

Wat wel leuk is, is de new wave op de achtergrond. Dat verwacht je niet in een café als dit. Kies jij de muziek?
Ja. Enfin, niet ik alleen. We hebben een gezamenlijke playlist met het barpersoneel en ik heb het gevoel dat iedereen dezelfde muzieksmaak heeft en van de sfeer in de Daringman houdt. Er werkte hier eens een jongen die muziek opzette die niemand leuk vond. Hij draaide echt harde rock. Ik wilde het er met hem over hebben, maar dat bleek niet meer nodig, omdat hij al had besloten op te stappen voor ik de kans had hem te spreken.

Is het belangrijk om een goede muzieksmaak te hebben om een café open te houden?
Als dat het enige criterium was, zou het gemakkelijk zijn! Ik denk dat je vooral van mensen moet houden en mensenkennis moet hebben. Dat leer je al doende. Je moet ook streng kunnen zijn. Al zijn goede medewerkers ook belangrijk.

Wat heeft dit beroep jou geleerd?
Veel over mensen. Maar het is moeilijk om exact te zeggen wat ik over hen geleerd heb. Ik denk dat ze transparanter zijn geworden.

Je kan ze gemakkelijker doorzien?
Ja, maar daarom hou ik niet minder van hen. Ik heb altijd van mensen gehouden en daarom hou ik ook van dit beroep. Al waardeer ik het nu ook om alleen te zijn, veel meer dan vroeger. Soms is het op sociaal vlak gewoon genoeg geweest. Dat is iets dat ik met de jaren heb geleerd. Op jezelf leer je altijd wel iets, of je nu een café openhoudt of niet.

Volg VICE België razendsnel op Instagram.