Xiangxia ging op zoek naar haar biologische ouders in China, en vond vooral zichzelf

“De Chinese Muur zien en dan een kindje ophalen”, kopte de Volkskrant in 2000. In datzelfde jaar schreef Trouw zelfs dat Nederlanders “in de rij staan voor een Chineesje”. In de jaren negentig en de jaren nul waren adoptiekinderen uit China ontzettend gewild – destijds kwam zestig procent van de geadopteerde kinderen in Nederland daar vandaan. 

Inmiddels is die trend sterk gedaald. In 2021 was er een tijdelijke stop op interlandelijke adoptie, inmiddels is adoptie uit een beperkt aantal landen weer mogelijk, maar adoptie uit China is nog steeds niet toegestaan.  Er komen namelijk steeds meer verhalen naar boven over misstanden in het adoptiesysteem. Uit onderzoek dat ingesteld is door de Nederlandse overheid, bleek dat de Nederlandse overheid en Nederlandse instellingen daar niet alleen van op de hoogte waren, maar mogelijk ook betrokken zijn geweest bij zaken als illegale adoptie en het vervalsen van documenten.
Kort gezegd kwam adoptie uit China hierop neer: wie het meeste geld had, kon adopteren. Daardoor kregen vooral westerse ouders de kans, terwijl er ook Chinese families waren die open stonden voor een adoptiekind. Tegelijkertijd zijn de adoptiekinderen van toen volwassen geworden, en wordt er openlijk gepraat over de negatieve psychologische impact die het kan hebben om zo ver van je geboorteland op te groeien. 

Een van die opgegroeide geadopteerden is filmmaker Xiangxia van den Ham. Toen ze slechts twee weken oud was, werd ze in een doos gevonden in de buurt van een schooltje in een kleine stad in China. Een klein jaar later werd ze geadopteerd en verhuisde ze naar Nederland. Nu, zo’n zesentwintig jaar en een uitgebreide zoektocht naar haar verleden later, vertelt Xiangxia haar verhaal in onze documentaire Dumpling Stories. Samen met andere jonge mensen die geadopteerd zijn vanuit China legt ze de licht- en pijnpunten van het adoptieproces bloot.

Bekijk hier de documentaire Dumpling Stories - over de schaduwzijde van adoptie, met de verhalen van Xiangxia, Liam en Nikwi.

VICE sprak Xiangxia over haar zoektocht naar haar biologische ouders, hoe het is om je nergens helemaal thuis te voelen en haar mening over internationale adoptie.

VICE: Je pitchte in 2019 een verhaal aan VICE over adoptie uit China. Uiteindelijk is dat Dumpling Stories geworden. Waarom vond je het toen belangrijk dat er een documentaire over gemaakt werd?
Xiangxia: Ik wilde destijds graag mijn eigen zoektocht naar mijn roots vastleggen. Maar ik vind het ook belangrijk om het gesprek te openen over adoptie-nazorg. In de jaren negentig was adopteren uit China een soort Roze Wolk: iedereen deed het, en het kon ook erg gemakkelijk. Ik vind dat er vanuit de Nederlandse overheid meer aandacht moet komen voor kinderen die geadopteerd werden uit een ander land. Er was toen en er is nu nog steeds te weinig nazorg voor ouders die adopteren vanuit China. Ook is er weinig aandacht voor hoe Chinese geadopteerde kinderen zich thuis kunnen voelen in Nederland, en hoe ze later op zoek kunnen gaan naar hun Chinese identiteit. 

Was je als kind bewust van het feit dat je geadopteerd bent?
Eigenlijk heb ik nooit echt veel aandacht besteed aan mijn adoptie. Ik ben opgegroeid met een zus die ook geadopteerd is uit China, dus ik was gelukkig niet alleen. Mijn ouders zijn altijd open geweest over het feit dat ik geadopteerd ben. Ik wist dat ik uit het weeshuis Mother’s Love in Nanning geadopteerd werd, dat ik drie maanden bij pleegouders had doorgebracht en dat ik op 5 juni gevonden werd, toen ik ongeveer twee weken oud was. We vieren mijn verjaardag op 18 mei, ook al weet ik niet zeker wanneer ik geboren ben. 

We hebben thuis video’s van toen ik door mijn ouders en zus opgehaald werd uit het weeshuis, en een fotoboek met een paar foto’s van mezelf voor mijn adoptie. Ik vond het fijn om te zien wie er voor me gezorgd heeft in China: mijn weeshuis, de verzorgers die er werkten en mijn pleegouders. Dat was het enige wat ik had. Het is niet zo dat ik mijn biologische ouders probeerde te visualiseren of dat ik over hen fantaseerde. Ik had niets om me op te baseren, en ik ging er ook niet naar op zoek. 

Uiteindelijk werd je toch nieuwsgierig.
Ja, ik zag in het nieuws dat geadopteerden terug naar China gingen en daar hun biologische ouders vonden. Ik weet nog dat ik dacht: huh, is het dan toch mogelijk? Dat heeft een zaadje in mijn hoofd geplant. Mijn ouders hadden me altijd verteld dat het onmogelijk was, als zoeken naar een naald in een hooiberg. Het was immers al een tijd geleden en veel Chinese weeshuizen hebben niet de middelen om alles te archiveren. Toch besloot ik om te kijken of ik in ieder geval mijn oude weeshuis zou kunnen bezoeken. 

De eerste stap in je proces: een tijdje in Hongkong wonen.
Ja, ik wilde beter begrijpen waar ik vandaan kom – en ik wilde weten hoe het voelt om in Azië te wonen. In januari 2019 ging ik voor twee jaar naar Hongkong om daar vrijwilligerswerk te doen bij Mother’s Choice, een NGO die wordt geleid door Kit Ying. Zij is de vrouw die ook “mijn” weeshuis Mother’s Love heeft opgericht, al bestaat dat inmiddels niet meer. 

Op het vliegveld in Nederland was ik al verbaasd, omdat ik voor het eerst zoveel Aziatische mensen bij elkaar zag. En vooral in Hongkong overviel me het besef dat ik nog nooit omringd was door zoveel mensen die op mij lijken. Van tevoren was ik bang dat ik me er niet thuis zou voelen, maar ik voelde me meteen heel erg prettig en op mijn gemak. Het viel me toen ook op dat ik me voor het eerst niet bekeken voelde op straat.

Iets wat wel gebeurt in Nederland?
Ja, in Nederland voel ik me soms bekeken. Ik word ook wel eens nageroepen vanwege mijn uiterlijk. In Hongkong herkende ik me in de mensen om me heen. Uiteindelijk vierde ik er Chinees Nieuwjaar met Kit Ying. Ze nam me mee naar een dim-sum-restaurant en leerde me van alles over de Chinese keuken en cultuur. Ik had in Nederland nog nooit van Chinees Nieuwjaar gehoord. Ik vond het ontzettend leuk, de drakendansen, het vuurwerk en lekkere eten. Toen realiseerde ik me dat de Chinese cultuur deel is van wie ik ben, en dat ik me daar meer in wilde verdiepen. 

In Hongkong vond ik een groep genaamd Adoptees of Hongkong, die bestond uit geadopteerden van verschillende leeftijden, uit allerlei landen. Elke maand organiseerden we een diner. Met hen vond ik het voor het eerst fijn om over mijn achtergrond te praten. Zij vertelden me ook over hun zoektochten naar hun biologische ouders. 

Je maakte ook zelf een film over je zoektocht, genaamd In search of Mother’s Love.
Ja. Kit Ying besloot me te helpen bij mijn zoektocht naar mijn Chinese pleegouders. Ze regelde een tolk en gids voor mijn reis naar China met mijn (adoptie)familie. Gelukkig kon ze achterhalen wie mijn pleegouders waren, gebaseerd op de paar foto’s die ik van hen had. Dat was vrij uitzonderlijk, want ze hadden me maar een paar maanden verzorgd en het was al zesentwintig jaar geleden. Het lukte me om ze op te sporen, en ze vonden het oké om me te ontmoeten. 

Spannend! Hoe was dat?
Vreemd en overweldigend. Ze waren heel erg enthousiast en verwelkomend. Ze zagen er nog precies hetzelfde uit als op de foto die ik van ze had, maar ik kende ze eigenlijk niet. Zij  hadden daarentegen heel veel herinneringen aan me. Ze hadden nog veel foto’s van me en ze konden me van alles vertellen over hoe ik was als baby – ik huilde weinig en at heel goed. Vooral congee, een Chinese rijstsoep, vond ik lekker, maar van rijstepap was ik dan weer geen fan. Naast mij hebben ze nog zeven andere pleegkinderen gehad. 

In mijn adoptiepapieren stond dat ik, voordat ik bij mijn pleeggezin belandde, eerst een paar maanden in een ander weeshuis had doorgebracht, in een veel kleiner stadje zo’n tweehonderd kilometer verderop. Uiteindelijk ben ik naar dat eerste weeshuis gegaan.

Wat trof je daar aan?
In dat weeshuis hadden ze, wonder boven wonder, nog verschillende documenten over mij. In een van die documenten stond dat ik bij de politie was gebracht door een twaalfjarig meisje. Haar heb ik gecontacteerd via WeChat, de Chinese Whatsapp. Ze spreekt geen Engels, maar via een vertaalapp en een tolk heb ik een idee gekregen van hoe ik gevonden ben: blijkbaar heeft een klasgenootje van haar me gevonden in een doosje in de buurt van de school. Hij heeft de juf erbij geroepen en zij heeft me meegenomen naar de klas. Daar hebben ze me verzorgd. Daarna heeft het oudste meisje uit de klas me naar de politie gebracht. 

Ze vertelde me dat alle kinderen uit de klas hun best deden om het me zo comfortabel mogelijk te maken. Samen met een paar andere leerlingen heeft ze me er in een brief uitgebreid over verteld. Ze konden het zich nog goed herinneren en waren verbaasd om van mij te horen, na zoveel jaar. Ze zijn nog op bezoek geweest in het weeshuis, maar opeens was ik daar weg. De juf heeft er nog even over nagedacht me te adopteren. Ze heeft me een brief geschreven waarin ze in detail beschreef hoe het was om me te vinden.

Maar je biologische ouders heb je nog niet gevonden?
Nee, dat wordt moeilijk. Ik was er op dat moment ook nog niet specifiek naar op zoek. Dat ik mijn vinder heb gevonden, vind ik al heel bijzonder. Ik ben wel erg benieuwd naar mijn biologische ouders. Ik ga er nu vanuit dat ik vanwege de eenkindpolitiek ben afgestaan, maar ik ben benieuwd naar hun verhaal. 

Hoewel ik in een kleine stad gevonden ben, kan het goed zijn dat ik uit een van de honderden omringende dorpen kom. Ik heb een DNA-test gedaan, maar daar zijn tot nu toe nog geen matches uitgekomen. Ik sta op een website waar ouders die hun kind terug willen vinden op kunnen kijken. Ik heb mijn oproep op de Chinese TikTok geplaatst. Ik zou misschien ook nog flyers willen uitdelen in die dorpen. 

Echt een enorme taak, lijkt me.
Ja, ik weet ook niet zo goed hoe ik ermee moet beginnen, maar dit zijn de eerste stappen. Ik ben er ook niet elke dag mee bezig. Je moet er echt tijd voor vrijmaken. Het helpt ook niet dat ik de taal niet vloeiend spreek.

Je had het eerder over nazorg van de Nederlandse overheid. Vind je dat de overheid ook geld zou moeten vrijmaken voor kinderen die hun biologische ouders terug willen vinden?
Ja, absoluut. Het is ontzettend duur en kost veel tijd – het is niet echt te combineren met een fulltime baan. Maar je geboorteland bezoeken en je verdiepen in de taal en de cultuur kan heel erg helpen om jezelf te begrijpen. Het is fijn om te ervaren dat er ontzettend veel mensen zijn zoals jij.

Ik zou het heel erg mooi vinden als de Nederlandse en Chinese overheid samen een programma lanceren of afspraken maken om het voor Chinees geadopteerden gemakkelijker te maken om op zoek te gaan naar hun identiteit in China. Bijvoorbeeld door een financiële bijdrage voor de reiskosten of vakantiedagen te geven. Sinds kort mogen mensen met een Nederlands paspoort visumvrij naar China reizen, tot november volgend jaar. Dat is al goed nieuws.

Wat is jouw mening nu over adoptie?
Ik ben niet tegen adoptie, maar ik ben wel sceptisch over transnationale adoptie in de huidige tijd. Ik denk dat het beter is voor een Chinees kind om in een Aziatische cultuur op te groeien, of in China zelf. Het is best heftig om iemand uit die cultuur te halen en in een volledig andere omgeving te plaatsen. Ik heb in Nederland altijd het gevoel gehad dat ik er niet helemaal bij hoorde, ik had weinig rolmodellen. Ik denk dat als ik in China was opgegroeid, ik nooit zo ontevreden en onzeker was geweest over mijn lengte en Chinese uiterlijk. In Nederland is dat helaas wel zo. Ik heb me vaak afgevraagd waarom ik er niet Nederlands genoeg uitzag. 

Ik had misschien een ander leven gehad als ik in China was gebleven, met beduidend minder kansen. Maar dat is ook geen garantie. Toen ik terugging naar het weeshuis in Yulin, ontmoette ik een jonge vrouw van 27 jaar met een fysieke beperking. Zij had ook in het weeshuis gezeten, maar is nooit geadopteerd. Zij heeft nu gewoon een universitair diploma, net als ik. Ik denk dat internationale adoptie alleen zou mogen als er echt geen mogelijkheid is om lokaal te adopteren. Vanwege een onveilige situatie door conflicten en schendingen van mensenrechten in het land bijvoorbeeld, of omdat het kind een ernstige beperking of ziekte heeft.

Is er veel veranderd na je zoektocht?
Ik ben nu meer met de Chinese cultuur bezig. Na mijn rootsreis naar China in 2019 ben ik begonnen met het leren van de Chinese taal. Dat kost heel veel motivatie en discipline, want het is echt een moeilijke taal, maar ik wil het heel graag vloeiend spreken. Ik wil in China met mensen kunnen praten, en wellicht helpt het me ook bij mijn zoektocht. Ook leer ik de Chinese cultuur beter begrijpen door de taal te leren, waardoor ik me iets minder een buitenstaander voel. Ik ben ook enthousiast. Ik heb geaccepteerd dat ik óók Chinees ben.

Dankje!