We vroegen een wetenschapper hoe je moet eten zonder de wereld te verpesten

Je hebt inmiddels vast wel gehoord van het angstaanjagende rapport dat wetenschappers van de VN vorige maand naar buiten brachten over de gigantische gevolgen van klimaatverandering. Het apocalyptische rapport beschrijft een wereld vol rampzalige voedseltekorten, verwoestende bosbranden, gigantische koraalsterfte en uitstervende diersoorten. Het angstaanjagendste is dat deze veranderingen volgens volgens de wetenschappers veel sneller zullen optreden dan eerder werd gedacht: namelijk binnen de komende paar decennia.

Het rapport werd geschreven door 91 wetenschappers uit 40 landen die meer dan 6000 wetenschappelijke onderzoeken hebben geanalyseerd. En hoe nauwkeurig dit onderzoek ook gedaan is, het belandt waarschijnlijk onder op de stapel bij president Trump, die al eerder uit het klimaatakkoord van Parijs stapte en talloze keren de ernst van klimaatverandering ontkende.

En ook al nemen overheden hun verantwoordelijkheid niet – in de Verenigde Staten neemt het aantal groene initiatieven zelfs af – kun jij wel een verschil maken. Bijna iedere lifestylekeuze die we maken, heeft invloed op onze ecologische voetafdruk. En ook ons eetgedrag heeft een klein maar significant effect op de uitstoot van broeikasgassen die ons klimaat opwarmen.

We hebben een handige help-moeder-aarde-gids voor je gemaakt. Zo weet je hoe je het best kunt koken, snacken en boodschappen moet doen anno 2018. Voor de wetenschappelijke expertise spraken we met dr. Rebecca Boehm van het Zwick Center for Food and Resource Policy aan de Universiteit van Connecticut. Zij heeft ook meegeschreven aan het rapport A Comprehensive Life Cycle Assessment of Greenhouse Gas Emissions from US Household Food Choices, dat afgelopen juni in het wetenschappelijke tijdschrift Food Policy gepubliceerd werd. Maak je klaar om je innerlijke vegetariër te omarmen, want haar belangrijkste tip is om minder vlees te eten.

Uit het onderzoek van Boehm komt dat huishoudens die veel geld uitgeven aan rund-, kippen- en varkensvlees, meer broeikasgassen uitstoten dan huishoudens die minder vlees eten. Volgens Boehm is rundvlees de grootste vervuiler. Want voor de productie daarvan zijn enorm veel hulpbronnen – land en water – nodig.

“Rundvlees in het bijzonder is een zeer koolstofintensieve voedselbron.”

De Voedsel- en Landbouworganisatie van de VN schat dat de vleesindustrie verantwoordelijk is voor een vijfde van de door de mens veroorzaakte broeikasgassen – meer dan de volledige transportsector.

Tijd dus om die Meatless Mondays to omarmen, als het niet meer dagen van de week zijn. “Vaker plantaardig eten is een uitstekende manier om voor minder uitstoot te zorgen,” zegt Boehm.

Inmiddels is echt wel bewezen dat er in biologisch geteelde gewassen meer voedingsstoffen zitten dan in hun conventionele tegenhangers. Maar los van de gezondheidsvoordelen, is er een andere reden om over te stappen op biologische groente en fruit: ze zijn minder belastend voor het milieu. Conventionele gewassen worden besproeid met stikstofhoudende mest. Die worden niet alleen geproduceerd in vervuilende fabrieken die op fossiele brandstoffen draaien, maar bij de productie komt ook distikstofmonoxide (N2O) – je weet wel, dat lachgas dat je soms uit een ballonnetje lurkt. Het is ook een broeikasgas en houdt ongeveer 300 keer zoveel warmte in de atmosfeer vast als CO2.

“Het gebruik van stikstofhoudende mest draagt bij aan de stikstofkringloop en daardoor komt N2O vrij,” zegt Boehm. “Alles wat de stikstofuitstoot kan verminderen, is een goede manier om broeikasgassen te verminderen.”

Biologische meststoffen, zoals dierlijke mest, bevatten weliswaar ook stikstof, maar breken veel minder snel af en zijn daardoor veel beter voor het milieu. Dus spaar eens wat extra euro’s om zo’n biologische avocado van de Marqt te scoren en maak er guacamole van die nog lekkerder smaakt ook.

Als je nadenkt over de uitstoot van broeikasgassen, denk je waarschijnlijk vooral aan vervoer: vliegtuigen vol kerosine, auto’s en vrachtwagens die 24 uur per dag over de hele wereld schieten. In 2015 was de transportsector in de EU verantwoordelijk voor 26 procent van de uitstoot van broeikasgassen . Weet je wat die vliegtuigen, auto’s en vrachtwagens vooral vervoeren? Eten.

In het rapport van Boehm en haar medeauteurs staat dat de uitstoot die door voedseltransporten wordt gegenereerd heel erg afhangt van het type voedsel. Het was in ieder geval duidelijk dat groente en fruit de grootste boosdoeners zijn.

“Groente en fruit worden meestal gekoeld vervoerd,” zegt Boehm.

Koelwagens zijn leveren een gigantische bijdrage aan de uitstoot van broeikasgassen. En dat effect wordt alleen maar groter als eten veel te lange afstanden moet afleggen. Denk bijvoorbeeld aan avocado's die geteeld worden in Chili, bananen uit Ecuador of citroenen uit Zuid-Afrika, die allemaal, het hele jaar door bij ons in de schappen liggen.

Een betere optie, zegt Boehm, is om meer lokale producten te eten, die boeren leveren meestal maar binnen 80 kilometer van de plek waar het voedsel geteeld wordt: “Lokale groenten en fruit kopen is de beste manier om je een grote ecologische voetafdruk te vermijden als het op transport aankomt.”

In Nederland wordt jaarlijks zo’n 2,55 miljoen ton eten weggegooid, dat is ongeveer een 400 gram per persoon per dag. Als we eten weggooien, gaan ook alles wat nodig was om het bij ons op tafel te krijgen verloren: al het water, alle pesticiden en herbiciden, alle benzine die nodig was voor het transport. Dus als je milieuvriendelijker boodschappen wil doen, koop dan kleinere hoeveelheden groente en fruit. Volgens meerdere onderzoeken is dat het eten dat het vaakst onaangeroerd in de prullenbak belandt. En zorg ervoor dat wát je koopt ook echt opeet.

Als je dan toch eten moet weggooien, kun je er het beste compost van maken. Anders komt het namelijk op een vuilnisbelt terecht, waar het methaangassen uitstoot die 28 tot 36 procent meer warmte in de atmosfeer vasthouden dan CO2. In tegenstelling tot die zuurstofarme stortplaatsen waar gemakkelijk methaan ontstaat, is composteren een aerobisch proces waarbij je je veel minder zorgen hoeft te maken omdat broeikasgas. Dus bewaar die bananenschillen en zeul ze naar de lokale groenteboer of je volkstuintje. Je kunt natuurlijk ook lekker thuis gaan composteren .

De meeste vissen die op de oceaan worden gevangen zijn roofdieren — denk aan tonijn, kabeljauw en zwaardvis. In een rapport uit 2016 stellen wetenschappers dat het vangen van deze roofvissen, en dat kleinere vissoorten zich daardoor beter kunnen voortplanten en plankton vrolijk kan bloeien, zorgt voor meer uitstoot.

Het is nogal ingewikkeld om dat hier helemaal uit te gaan leggen (maar lees vooral het onderzoek hierboven), maar even simpel gezegd, draag je bij aan klimaatverandering als je een vorkje prikt in grote vissen bovenaan de voedselketen. In plaats daarvan kun je beter duurzame kleine vissen eten, zoals sardientjes, makreel of schelpdieren, zoals mosselen en oesters.

Bij MUNCHIES hebben we al eerder geschreven over dat kant-en-klaarmaaltijden funest voor je gezondheid kunnen zijn en soms zelfs bijdragen aan diabetes en obesitas. Als je meer motivatie nodig hebt om die mueslirepen en bloemkoolchips in drie lagen plastic de deur te wijzen, denk er dan aan dat al dat verpakkingsmateriaal ook weer van aardolie moet worden gemaakt.

Traditioneel plastic wordt van fossiele brandstoffen gemaakt en is een product van de olie- en gasindustrie die de nare broeikasgassen als methaan, ethaan en propaan in het milieu pompen. Na gebruik (het grootste gedeelte van het plastic wordt niet gerecycled), belandt het in de oceaan waar zeedieren er in stikken. Uiteindelijk breekt het af in microplastic dat weer in de voedselketen terechtkomt, en uiteindelijk ook weer in onze lichamen. Voor je eigen gezondheid en die van de planeet, raden we je aan om minder voorverpakte producten te kopen. Probeer dus zo min mogelijk flesjes water en frisdrank, energierepen en zakken chips te kopen.

Een van de belangrijkste bevindingen van Boehm is dat is dat hoe meer iemand uitgeeft aan eten, hoe meer broeikasgassen hij uitstoot. Een belangrijke vondst uit haar onderzoek is dat de hoogte van iemands inkomen een goede voorspeller is van iemands uitstoot; hoe hoger de consument is opgeleid en hoe welvarender hij is, hoe groter zijn ecologische voetafdruk. Maar mensen die meer verdienen en meer leren, bevinden zich ook in de beste positie om hun eet- en koopgedrag significant te veranderen. Zij kunnen er echt iets aan doen om minder te verspillen, zegt Boehm.

“Ze zijn flexibeler, ze hebben meer geld en ze kunnen betere keuzes maken.”

Doe gewoon even je best. Anders heb je je kleinkinderen over 50 jaar heel wat uit te leggen tijdens het kerstdiner.

Volg MUNCHIES op Facebook, Instagram en Flipboard voor meer verhalen waar je je gezicht in wil begraven.