FYI.

This story is over 5 years old.

Eten

Deze Zweedse vis-sandwich brengt je in comateuze toestand

Sinds zijn introductie in 1956 is een ontelbare hoeveelheid variaties op de taart gemaakt. Desondanks hebben de verschillende soorten sandwich-taarten een ding gemeen: het geeft je een prettige gevoel van complete verslagenheid.

Vijftig jaar geleden bedacht patissier Gunnar Sjödahl een gerecht dat inmiddels is uitgegroeid tot een Zweedse klassieker. Zijn idee was om een gerecht te maken van verschillende lagen wit brood, met een romige vulling. Een soort taart, maar dan anders.

Na een paar maanden experimenteren met mayonaise, leverpaté en goedkope kaviaar – een combinatie die volgens hem te veel verschillende smaken bevatte – vond Sjödahl de perfecte mix van lagen met roomkaas, boter, mayonaise, zure room en krab. De toplaag bestond uit plakjes tomaat, komkommer, kaas, zalm en gekookte eieren, plus een royale portie garnalen op een bedje van dille, afgemaakt door schijfjes citroen. De zijkant was afgezet met een laagje deeg-spikkels. Sjödahl noemde het smörgåstårta (sandwich-taart).

Advertentie
smorgastarta

Het is, in tegenstelling tot veel ander Scandinavisch eten,

niet bepaald een subtiel gerecht

. Toch wordt het als typisch Zweeds gezien. "Het is populair vanwege het stapelen van de verschillende soorten beleg in taartvorm," legt Richard Tellström, professor in culinary arts en meal science aan de Örebro Universiteit uit. "Alle lagen van de taart zijn gelijk en dat is in Zweden erg belangrijk. We houden dingen graag zo eerlijk en democratisch mogelijk. Daarnaast maakt de feestelijke presentatie het uitstekend voor allerlei soorten events."Sinds zijn introductie in 1956 is een ontelbare hoeveelheid variaties op de taart gemaakt, met alle mogelijke vullingen en versiersels die je maar kunt bedenken. Eén ding hebben de verschillende soorten gemeen: het prettige gevoel van complete verslagenheid als je de sandwich-taart hebt verorberd, een staat die je in een foetushouding van passiviteit dwingt. Toch krijgt de taart ook kritiek, waarbij het belangrijkste argument is dat het een duivelse plakboel van mayonaise en andere troep is, belegd met willekeurige soorten beleg. Het eten ervan zou je mogelijk in comateuze, wanhopige en dodelijk constiperende staat kunnen brengen.

smorgastarta-2

Toch zijn er duidelijk minder critici dan fans. De sandwich-taart was direct een hit bij consumenten en de populariteit verspreidde zich snel. "In de jaren '70 en '80 kon je geen feestelijke gelegenheid vinden zonder sandwich-taart," zegt kok en kookboekenschrijver Alexandra Zazzi. "Ik denk dat de reden grotendeels ligt bij het feit dat cateraars in die tijd weinig opties hadden. Het was óf rosbief met aardappelsalade, óf sandwich-taart."Met het 50-jarig jubileum van de sandwich-taart is de originaliteit van Sjödahl's ontdekking ter discussie komen te staan. Hij stelt zelf dat de sandwich-taart in 1965 een nieuwe culinaire ontdekking was. "Toen ik het idee kreeg, heb ik zorgvuldig onderzoek binnen de industrie gedaan en niemand had er ooit van gehoord," zei hij eerder dit jaar tegen de lokale krant

Advertentie

Östersunds-Posten

. Op zijn

eigen website

verklaart Sjödahl zichzelf tot de grondlegger van de sandwich-taart. Hij blijft stellig bij deze claim in interviews met de media, ook al blijft de kwestie van mogelijke voorgangers opduiken. "Het is absoluut zeker dat ik het in 1965 heb bedacht. Daarvoor bestond het echt nog niet," zei Sjödahl tegen de nieuwssite

Nyheter 24

.

smorgastarta-3

"Dat is net zoiets als zeggen dat je de zonneschijn hebt uitgevonden," zegt Richard Tellström. "Er is geen historisch bewijs dat zijn claim ondersteunt. Ik heb geen idee waarom hij zelf denkt dat hij de sandwich-taart heeft bedacht." Tellström komt met meerdere bronnen, vanaf begin 1900, die Sjödahl's claim tegenspreken. Eén daarvan is een Zweeds kookboek uit 1951 waar een recept voor smörgåstårta in staat. Het is niet identiek aan die van Sjödahl, maar volgens Tellström lijkt het er wel erg veel op. "Een gerecht wordt haast nooit uit het niets bedacht. Het is eerder een kwestie van evolutie."

smorgastarta-6

Gunnar Sjödahl.

Toch verdient Sjödahl wel enige credits. Zijn rol in de "uitvinding" van de sandwich-taart doet denken aan een ander historisch figuur in de geschiedenis van sandwiches. John Montagu (1718 – 1792), de vierde Graaf van Sandwich, schijnt de bedenker te zijn van het concept om dingen tussen laagjes brood te stoppen. Zijn mede-aristocraten waren zo onder de indruk van deze ingenieuze uitvinding dat "de sandwich" een ding werd in Groot-Brittannië en uiteindelijk ook daarbuiten.

Maar het idee om brood te gebruiken als een soort eetbaar bord was al ver voor de 18-e eeuw bedacht en gedocumenteerd. Toch maakte John Montagu iets groters van de combinatie van twee sneetjes brood en een stuk vlees ertussen dan de twee ingrediënten op zichzelf ooit hadden kunnen worden. Hij legde de basis voor een wereldwijd instituut.

Misschien zou Sjödahl ook op die manier moeten worden geëerd. Hij maakte de sandwich-taart commercieel en populair. Dankzij hem is de sandwich-taart nu bekend, als één van de meest bizarre Zweedse gerechten die er bestaan.