De ijzingwekkende bunkers waar vroeger kernwapens lagen

Fotograaf Brett Leigh Dick was geïnteresseerd in de overblijfselen van de nucleaire wapenopslagplaatsen van Amerika en de Sovjet-Unie. Om die reden reisde hij naar verschillende nucleaire raketbasissen. Gewapend met zijn Hasselblad nam Dicks foto’s van vervallen raketbasissen voor zijn serie Opposing Forces. Hij wilde de apocalyptische bouwvallen van dichtbij bekijken en tonen hoe mensen ruïnes zomaar achterlaten.

Opposing Forces begon na een discussie tussen Dicks en zijn vriend Joey Burns van de band Calexico. Burns vertelde aan Dicks dat het lied “Sonic Wind” geïnspireerd was door een oude legerbasis in Green Valley, ten zuiden van Tucson. Dicks voelde de ongemakkelijke sfeer van de Koude Oorlog terugkomen bij het zien van de plek en begon onderzoek te doen naar de basis, die nu trouwens een museum huisvest. Dicks onderzocht het hele complex van boven tot beneden.

“Er is niets zoals aan de basis te staan van een silo van acht verdiepen met een Titan II-raket van meer dan 32 meter en meer dan 155 ton boven je hoofd,” vertelt Dicks aan The Creators Project. “Toen ik gebouw verkende, vroeg ik me af wat er gebeurd was met alle andere ontmantelde basissen, zowel in de Verenigde Staten als in het buitenland.”

Dicks begon onderzoek te doen naar Amerikaanse en Russische raketprogramma’s. Hij besloot uiteindelijk alleen naar Titan II-basissen in de Verenigde Staten en de R-12 Dvina-basissen in Oost-Europa te kijken. Om de plaatsen te vinden gebruikte Dicks Google Maps, Google Earth en Wikimapia, omdat nucleaire basissen meestal niet vermeld staan op gewone landkaarten. Uiteindelijk maakte Dicks zijn eigen kaart met aanduidingen, richtingaanwijzers en afstanden.

Terwijl Opposing Forces voornamelijk focust op basissen rond Tucson, heeft Dicks ook voormalige basissen gefotografeerd in Colorado, Wyoming, Noord-Dakota, Zuid-Dakota en Washington. In Europa fotografeerde hij verlaten lanceerplaatsen van de Sovjet-Unie in Estland, Letland, Litouwen, Rusland en Oekraïne.

Dicks zegt dat toegang verkrijgen tot deze installaties in Oost-Europa heel makkelijk was, omdat de meerderheid van de bouwwerken staan te verloederen in bossen, en er maar enkele op privéterrein liggen. Een paar handgebaren en geluiden om een raketlancering na te doen, zorgden ervoor dat Dicks met zijn camera bij de desbetreffende plaatsen mocht kijken.

“Een paar plaatsen waren wel lastig,” vertelt hij. “Eén oude site werd duidelijk gebruikt als een soort drugslab. Bij een andere basis werd ik de toegang ontzegd door een man met een Kalashnikov die me zei dat het gebouw dicht was die dag, terwijl hij zijn geweer op mij gericht hield en er achter hem een paar mannen de inhoud van een truck naar enkele bestelwagens droegen.”

Veel van de basissen van de Verenigde Staten zijn nu in het bezit van privé-eigenaars. Dit zorgde ervoor dat Dicks de eigenaars moest opsporen en contacteren om, zo permissie te krijgen om de plekken te fotograferen.

“Deze gebouwen verkennen was niet altijd gemakkelijk,” vertelt Dicks. “De Amerikaanse luchtmacht verzegelde de ondergrondse controlecentra voor de lancering door beton in de toegangsschacht te gieten. Een van de eigenaars was twintig jaar bezig met het beton te verwijderen, zodat je via een kleine tunnel naar het controlecentrum kon afdalen.”

“Een andere eigenaar had het beton helemaal verwijderd en liet een industriële schaarlift naar beneden gaan. Hij was bezig het commandocentrum opnieuw in te richten en had al tapijt gelegd, waardoor ik verplicht was om mijn schoenen uit te doen.”

Dicks werkte in zwart-wit omdat hij houdt van de emotionele esthetiek en het gevoel van tijdloosheid die daarbij komt kijken.

“Een van de dingen die me het meest interesseerden aan de basissen, was hoe de mensen die erin geleefd hadden, hun aanwezigheid als het ware in de muren hadden gekerfd,” zegt Dicks. “De Sovjetbasissen hadden militair getinte kunst aan de muren hangen – beelden van raketten, troepen en emblemen – terwijl je aan de buitenkant mozaïeken of standbeelden van Lenin kunt vinden.”

“Bij de Amerikaanse basissen was het normaal dat de militairen de ontploffingsdeuren beschilderden. In een van de raketbasissen die ik fotografeerde was er op een deur een tekening van een raket op een pizzadoos, met de woorden ‘wereldwijde levering binnen 30 minuten of minder, of je volgende bestelling is gratis’.”

Die tekeningen of schilderingen kunnen verborgen zitten in de slaapkamers van de soldaten, in handleidingen voor de beveiliging, in omlijstingen van computers en in controlepanelen. “Toen ik daar voor zo’n controlepaneel stond, vroeg ik me af hoe het zou voelen om de opdracht te krijgen om op de knop te drukken en de raketten te lanceren,” zegt Dicks.

Hij ziet de verlaten raketbasissen als monumenten van de evolutie van de mens. Maar de sites die gebouwd werden voor de nucleaire oorlog, werden ontmanteld toen de Sovjet-Unie uit elkaar viel en de gekende verdragen getekend waren.

“Hoewel de raketten werden weggehaald en vernietigd, blijven de littekens van die periode nog goed zichtbaar,” vertelt Dicks. “Ik ben altijd gefascineerd geweest door zichtbare overblijfselen van vroegere maatschappijen of ideologieën en vond dat deze raketbasissen hier ook bij hoorden.”

“Er zijn veel dingen in de wereld waar we volgens mij meer aandacht aan moeten besteden en over moeten nadenken. Eén ervan is de mogelijkheid van onze soort om zowel heel makkelijk iets op te bouwen, als het te vernietigen.”

Klik hier voor meer werk van Brett Leigh Dicks.