We vroegen een aantal koks wat er gebeurde toen ze zwanger werden

Zwanger worden is een van de meest beroerdste keuzes die je kunt maken voor je ontkiemende loopbaan. Dit bleek uit een onderzoek naar zwangerschaps- en moederdiscriminatie door de College voor de Rechten van de Mens. Een schokkende 43% krijgt te maken met discriminatie vanaf het moment dat ze hun werknemer vertellen dat er in hun buik een minimensje aan het groeien is. Die discriminatie varieert van het mislopen van een promotie tot botweg ontslagen worden. In de professionele keuken is dat niet anders.

Oké, het is niet bepaald handig voor een horecabedrijf, waar de marges om overeind te blijven al zo schrikbarend klein zijn. Een paar maanden hormoonbommetjes in de keuken, dan zestien weken doorbetalen, waarna je er een doodvermoeide werknemer voor terug krijgt die in het magazijn moet kolven om niet door de koksbuis heen te lekken. Voor de zwangere vrouwen zelf wordt het ook niet gemakkelijk: bukken, tillen en lang staan blijven natuurlijk tot je dagelijkse takenpakket behoren. Maar even voor de duidelijkheid: discriminatie mag niet.

Slechts een schamele 14% van alle vrouwen meldt zwangerschapsdiscriminatie, ondanks dat het is opgenomen in de rechten van de mens. Daarbij is er momenteel geen horeca-CAO. De laatste verviel in 2014, waardoor bedrijven nu gewoon zelf contracten kunnen opstellen. In de horecagangen hoor ik geregeld verhalen over belachelijke contracten die restaurants volledig naar eigen voordeel hebben opgesteld, waardoor koks bijna rechteloos zijn als ze even uit de running zijn. Ook mag je in je handjes knijpen als je ooit maar de geur van een vast contract kan ruiken. Jammer, want als je die eenmaal hebt zit je veilig. Ik zocht vier vrouwelijke koks op die zwanger werden, en vroeg wat er precies gebeurde toen ze het nieuws aan hun baas brachten, en hoe zwangerschap hun keukencarrière beïnvloedde.

Shanna (34), filiaalmanager bij Stach

MUNCHIES: Jij hebt twee kinderen en werkte tijdens beide zwangerschappen in een restaurant. Wat verandert er allemaal als je zwanger bent in de keuken?
Shanna: De verloskundige had gezegd dat ik moest opletten met hitte bij mijn buik dus ik kon niet te dicht bij hete apparatuur staan. Ik moest ook opletten met chemicaliën zoals grillreiniger, dus ik ging de keuken uit wanneer de afzuigkap werd schoongemaakt. Ook mijn geur- en smaakzin veranderde dramatisch. Het restaurant waar ik tijdens mijn eerste zwangerschap werkte kookte bijvoorbeeld veel met vis. Ik kon die geur niet meer aan en moest er vaak bijna van kotsen. Mijn reukvermogen was opeens veel beter en mijn smaak veranderde dusdanig dat alles heel uitgesproken proefde. Ik kookte daardoor veel milder, en moest mijn collega's veel vaker laten proeven wat ik had gemaakt.

Hoe reageerden je collega's en je baas?
Bij mijn eerste baan was iedereen super lief en begripvol. Ik was toen 24 en werkte er al vier maanden. Mijn collega's tilden alles voor me; ik was echt hun zwangere meisje. Tijdens mijn tweede zwangerschap werkte ik op een andere plek en daar ging dat toch anders. De baas zei me kort nadat ik hem over mijn zwangerschap had ingelicht dat ze niet meer zoveel uren voor me hadden. Drie maanden later beëindigden ze mijn contract. Doordat er geen horeca-CAO is, ben je vaak ook niet beschermd bij dit soort dingen.

En toen?
Ik was het er niet mee eens, maar tegelijk dacht ik ook 'ga ik hier energie in stoppen?' Ik wou rustig van mijn zwangerschap genieten Tijdens mijn zoektocht naar een nieuwe baan draaide ik een maand proef bij een andere lunchroom-restaurant, maar nadat ik aangaf dat ik zwanger was werd me verteld dat er toch geen ruimte voor me was. Ik vroeg een WW-uitkering aan en heb nog een paar keer gesolliciteerd, maar als ze bij een sollicitatiegesprek mijn buik zagen kreeg ik onmiddellijk een nee - ook al gaven ze een andere reden natuurlijk. En weet je, een rechtszaak aanspannen kost zoveel geld en energie, dat had ik er niet voor over.

Zou je nog in de keuken willen werken?
Ik ben wel even afgekickt van de keuken. Horeca is meer discriminerend naar zwangere vrouwen en moeders toe. Zelfs toen ik niet meer zwanger was, maar een jonge moeder, werd ik overal moeilijker aangenomen terwijl ik met mijn hoeveelheid ervaring normaliter zo weer een baan zou moeten kunnen hebben. Als ik geen kinderen had gehad had ik wel nog in de keuken gestaan denk ik.

Aranka (29), werkzoekende

MUNCHIES: Wat gebeurde er toen je je baas vertelde dat je zwanger was?
Aranka: Nou, ik heb het eerst geheim gehouden omdat ik zelf een plan wou maken. Koken is enorm fysiek en je draait lange uren; ik was best bang om dat helemaal om te gooien. Gelukkig reageerde mijn baas prima. Ik werkte toen als zzp'er bij een cateringbedrijf en mocht minder dagen werken. Ik hoefde geen shifts van 14 uren meer te draaien, ze lieten me koude gerechten maken in plaats van warme, en zetten ze me vaker op kleine groepen. Mijn man is chef en hij kreeg minder begrip van zijn baas. Ze staan er niet bij stil dat het pijn doet als hij twaalf uur lang weg is van zijn pasgeboren kind. Hij kreeg één dag verlof toen ik bevallen was. Eén!

Wat zijn je rechten als ZZP-kok?
Ik was gelukkig bij een soort collectief freelance-organisatie in dienst. Je bent niet gedekt voor ziekte, maar bij zwangerschap krijg je 70% van je loon. Na 8 maanden ben ik teruggegaan, maar ik had geen vast contract dus waren het losse uren en zeer onregelmatige shifts. Dat was niet te doen met een klein kind. Ik moest dan van het ene op het andere moment een oppas kunnen regelen.

Wat is er veranderd toen je na je bevalling terug ging werken?
Door de borstvoeding was het lastig om weer aan het werk te gaan. Een jaar lang moest ik zo'n handpompje meenemen naar werk om tussen de shift door af te kolven in het personeelshok. Dat was een enorm gedoe: ik moest de moedermelk telkens in een bakje met een deksel erop en een zakje daar omheen in de koelkast zetten. Ook ging ik minder vaak uit. Voor mijn zwangerschap had ik een work hard play hard-levensstijl. Maar nu ben ik in de afgelopen twee jaar maar 2 keer echt uitgegaan.

Waarom ben je nu niet meer werkzaam in de horeca?
Ik wilde overdag werken om meer ritme te bieden aan mijn kind. Helaas zijn er weinig banen in de keuken te vinden in die vorm. Daarbij komt dat bedrijven terughoudender zijn om me aan te nemen omdat ik een kind heb. De horecakeuken is een enorm kapitalistisch model, georiënteerd op mannen. Vrouwen kunnen het fysieke werk zeker aan, alleen moeten ze er bepaalde rollen voor opgeven, zoals moeder worden. Ik moet wel toegeven dat ik de keuken echt mis: de werksfeer, de collega's, die rush. Maar het is niet anders.

Lisa, 34, mede-eigenaar restaurant De Klub

MUNCHIES: Hoe was dat, zwanger zijn in de keuken?
Lisa: Het was fysiek echt best wel zwaar: ik moest de hele dag staand werken. Ik maakte ook taarten en soms had ik beslag voor vijftien stuks. Dat waren flinke bakken die ik met mijn dikke pens de trap op en af moest sjouwen. Ik had gelukkig hele leuke collega's, waarmee ik nu de Klub run, die me hielpen. Acht weken voor de bevalling ben ik gestopt met werken. Toen was de CAO er nog, waardoor ik meer rechten had dan vrouwelijke koks nu hebben.

Hoe werd er gereageerd toen je vertelde dat je zwanger was?
Mijn baas reageerde eigenlijk zeer positief en vond het heel leuk. Hij heeft zelf mijn rechten voor me uitgezocht. Maar ik had dan ook een vast contract, dat komt bijna nooit voor.

Je bent in de keuken blijven werken na je bevalling. Valt een baan als kok te combineren met moederschap?
Voor mij viel dat mee, maar het grote verschil is dat ik toen ik zwanger was niet in de avondhoreca hoefde te werken. Dat zou lastiger zijn geweest. Nu werk ik wel weer avonduren en die vallen juist prima te combineren met een kind dat ligt te slapen. En de vader is er ook nog hè, om 's avonds bij het kind te zijn! Dat wordt wel eens vergeten.

Margot (40), Executive Chef bij De Dikke Dries

MUNCHIES: Je werd chef toen je zwanger was. Hoe ging dat?
Margot: Toen ik 12 weken zwanger was werd ik naar voren geschoven als chef. Ik kon dus niet zeggen: doen jullie maar warme kant of even die dingen tillen, dan ga ik even zitten. Ik stond gewoon met m'n dikke buik nog bij de grillplaat. Een oud-collega kwam wel eens binnen en riep dan: wow, wat ben je aan het doen? Maar ik was stronteigenwijs en hou niet van opgeven, dus ben ik misschien iets langer doorgegaan dan eigenlijk zou moeten. Hoe reageerde je baas toen je vertelde dat je zwanger was?
Positief! Hij was ook verzekerd, wat wil zeggen dat hij een vergoeding kreeg voor mijn zwangerschap. En hij had me nodig, ik was tenslotte de chef.

Wanneer ging je weer de keuken in?
Vier weken na mijn bevalling. Ik herinner me dat er toen een negatieve sfeer in de keuken hing en dat niemand me serieus nam als ik zei dat ze iets fout deden. Ik was een vrouw, stond maar vier dagen per week op de vloer én ik was er even uit geweest. Toen heb ik mijn contract opgezegd. Waar ik nu werk maak ik zelf de planning als chef. Mijn partner is zeer flexibel en zorgt in de avonden voor de kids. Het blijft een druk bestaan - soms zie ik mijn 3 kinderen drie dagen niet - maar ze weten nog wel wie ik ben.

Je bent zelf Executive Chef. Zou jij iemand aannemen die zwanger is?
Nee. Dat mag eigenlijk niet, maar ik zou er niet bijzeggen dat het om die reden is. Maar er hoeft maar weinig te gebeuren en je kunt je bedrijf sluiten, door die kleine marges in de horeca. Als je een paar dagen niet vol zit, is het bijna gedaan met je bedrijf. Ook nu is er geen protocol in de zaak voor als er iemand zwanger wordt. Eigenlijk moet je een beetje gek zijn om de horeca in te gaan als je kinderen wil. Het is geen beschermd beroep; er zijn weinig regels, begeleiding en voorlichting. Dat is best bizar.

Headerfoto door Wubbo Siegers.