FYI.

This story is over 5 years old.

Eten

We spraken de koks die ervoor gezorgd hebben dat we tijdens kerst massaal gourmetten

Ton Boer en Huub Oudshoorn tourden vanaf de jaren '70 door het land om Nederlanders kennis te laten maken met vlees en gourmetten.

Dit artikel verscheen vorig jaar al op MUNCHIES. Samen met [De Amsterdamsche Kerstmarkt](http://de amsterdamsche kerstmarkt) en Dum Dum Palace hosten wij op 20 december Gourmadness, waar we heerlijk Aziatisch gaan gourmetten. Kijk hier hoe jij en je vrienden erbij kunnen zijn. We geven ook een tafel voor vier weg aan een vriendengroep. Stuur hiervoor een mailtje naar contestnl@vice.com.

Kom gezellig samen met je vrienden rond een van onze dampende grillplaten zitten, gooi je pannetje vol met dumplings, omelet of pekingeend, en laat je creativiteit los op onze schalen vol lekkers.

Advertentie

Net als ieder jaar verzamelen we ons met Kerstmis niet alleen rond een mooi versierde boom, ook het gourmetstel is voor zowat 1 op de 3 Nederlanders een bron voor gezellig tafelen.

Het kerstmenu bestaat voor veel gezinnen ieder jaar uit kleine lapjes biefstuk, mini-slavinken, varkenshaasjes, knoflooksaus, whiskysaus en kruidenboter. Variaties op de vleesschotels komen in vorm van pannenkoekbeslag, wat stukjes paprika en ui, satésaus en misschien een omeletje.

In de ogen van de fijnproever is gourmetten maar een ordinaire traditie. Je kleren gaan stinken, het is nogal een vlezige toestand en zelfs een pastaatje dat je thuis in elkaar draait bevat meer vitamines en variatie. Maar gourmetten gaat vooral om gemak – de kinderen vervelen zich niet met al die kleine pannetjes, als gastheer of -vrouw hoef je weinig voor te bereiden en je hebt sowieso wat te doen aan tafel. Gourmetten heeft net zo veel charme als de gemakkelijk zittende regenkleding die wij Nederlands zo graag dragen.

two-danish-chefs

De mannen die gourmetten groot maakten: Ton Boer en Huub Oudshoorn eind jaren '90.

Deze vette kersttraditie hebben we te danken aan twee koks: Huub Oudshoorn (66) en Ton Boer (67). Samen reisden ze vanaf eind jaren zeventig tot ergens in de jaren negentig door gans het land om gourmetdemonstraties te geven voor huisvrouwenverenigingen en op scholen. Een soort Tupperwareparty's met een gourmetstel. Het aan tafel bereiden van je eigen eten bestaat in veel culturen – denk Koreaanse barbecue, Chinese hotpot of Zwitserse kaasfondue – maar de Hollandse gourmettraditie is destijds door deze twee heren bedacht als promotiecampagne voor de slager.

Advertentie

Ik belde met Ton Boer en Huub Oudshoorn. Om verwarring te voorkomen: zij hebben het fenomeen niet uitgevonden. Gourmetten bestond al en de apparatuur kwam destijds uit Zwitserland. Hoe het ook alweer precies zat, weten zelfs de twee gourmetpioniers niet meer.

Het is 1977 en Voorlichtingsbureau Vlees valt het op dat kaasfondue erg populair is geworden. Nederland is een zuivelland en als het zo doorgaat is kaas straks geliefder dan vlees. Een inmiddels niet meer bestaande belangenvereniging voor slagers, tevens de oude werkgever van Oudshoorn en Boer, kreeg daarom de opdracht om iets te verzinnen waardoor consumenten meer vlees zouden gaan eten. "In die tijd ging je naar de slager voor vlees, de supermarkt was nog veel meer een kruidenier," vertelt Boer. Het was ook de tijd waarin vlees niet dagelijks op je bord lag – vlees was voor de zondag. "Het was iets bijzonders om vlees te eten. Ik kan me zelfs nog herinneren dat we twee gekookte eieren als avondeten aten."

De landbouwproductie groeide in rap tempo, en zowel de bio-industrie als vlees eten waren met een opmars bezig. Vrouwen – emancipatie had de keuken nog niet bereikt – moesten leren koken met vlees. "Gourmetten was voor slagers een perfect middel om méér vlees te verkopen," vertelt Oudshoorn. "Hiermee konden we én laten zien hoe je vlees bereidde én zorgen dat mensen meer gingen kopen. Want in plaats van een onsje biefstuk per persoon, eet je met gourmetten drie keer zoveel."

Advertentie
gourmet aanbieding

Een kiloknaller gourmetpakket.

Dus trokken ze vier keer per week met het gourmetstel het land door om huisvrouwen te veroveren met kleine vleeshapjes die ze door plaatselijke slagers lieten maken: de miniatuurvink, -biefstuk en -schnitzel waren geboren. De cocktailsauzen maakten de koks er zelf bij. "We gaven deze demonstraties met drie verschillende teams tegelijkertijd, en per demonstratie zaten er zestig tot honderdtwintig mensen in de zaal – dan bereik je dus meer dan duizend man per week," aldus Boer.

En dat bereik is alleen maar groter geworden; het gourmetstel wordt bij ongeveer 30 procent van de Nederlanders met kerst uit de kast getrokken. In bijna alle supermarktmagazines vind je gourmetrecepten, Jamie Magazine geeft een gourmetstel weg bij een abonnement en bij C1000 spaar je zegels voor een 'luxe gourmetschotel'. In die schotel vind je trouwens een van de weinige, culturele aanpassingen aan deze tijd: shoarmavlees.

"Dertig jaar geleden wist nog niemand wat gourmetten was," zegt Boer. "Dat is nu wel anders. Het is leuk als zoiets lukt maar ik ben er niet per se trots op. Het was voor ons gewoon werk." Het geheim van gourmetten zit volgens de koks in een paar dingen. "Het is typisch Nederlands: gemak en gezelligheid," denkt Oudshoorn. "Je hoeft nauwelijks voorbereidingen te treffen en als je eenmaal zit, dan zit je. 'Gourmet' betekent niet voor niets veelvraat of lekkerbek, het is gewoon lekker." Volgens Boer heeft het nog een ander groot voordeel: "Als er iets mislukt kun je niemand de schuld geven. Je hebt het zelf gedaan."

Ze vinden het jammer dat de supermarkt met kant-en-klare gourmetschotels de slager heeft overtroefd. "Slagers hebben in het begin van gourmetten geprofiteerd," vertelt Oudshoorn. "Maar al dat goedkope stuntvlees in de supermarkt, daar zijn we geen fan van. Ik vergelijk het met een lelijke eend of een Mercedes. Wat kies je?" Ook bij Boer moet je niet aankomen met kiloknallerpakketten. "Supermarkten maken de middenstand kapot. Ik ben en blijf voorstander van de ambachtelijke slager. Ook mijn brood koop ik bij de bakker want goeiemorgen hé, dat is zoveel lekkerder."

Oudshoorn en Boer gourmetten dit jaar zelf niet met kerst. Wel staat er vlees op het menu: een kalfsgebraad en runderlende. Staan ze eigenlijk nog steeds achter hun vleespromotie? "Alles waar té voor staat is niet goed, behalve tevreden en tehuis," zegt Oudshoorn. "Er is in Nederland veel vlees als restproduct van de zuivelindustrie. Daarom ben ik groot voorstander van het eten van kalfsvlees."

Voor een potje gourmetten mag je ze altijd wakker maken. Oudshoorn heeft dan het liefst een stukje zwezerik en Boer geeft de voorkeur aan steak. "Stukje entrecote of biefstuk met knoflook, een uitje en champignonnetjes. Bakken in boter, héél belangrijk, altijd echte roomboter, een beetje zeezout en wat peper: dat is echt smikkelen en smullen."

Na al die tijd weet hij nog precies hoe je het vlees in de man krijgt .