We gingen langs bij Transit, een Brussels opvangcentrum voor verslaafde en dakloze mensen

Transit is een non-profitorganisatie in Brussel die al sinds 1995 dakloze mensen met een verslaving verwelkomt. Het programma laat drugsgebruikers dertien dagen lang in de herstelinrichting verblijven, waar ze medische en psychologische ondersteuning kunnen krijgen. De focus ligt niet op het volledig beëindigen van het drugsgebruik van de patiënten, maar op hen helpen hun consumptie te beheersen om zo risico’s te minimaliseren. 

In 2022 verbleven 693 gebruikers bij Transit. Mensen die door deze deuren komen staan al aan het begin van hun herstelproces. Hun eerste stap is het besluit om te leven met wat hun verslaving is geworden. De reis is lang en gevuld met spijt, stagnatie en gemiste kansen. Maar hoop op een beter en gebalanceerder leven spoort ze aan om de strijd voort te zetten. 

Voor sommigen is Transit een verse start, maar de meeste mensen hier hebben deze worsteling al eerder meegemaakt. Ik ontmoette sommigen van hen in hun nieuwe tijdelijke huis om meer over hun reis te horen. Ze wilden allemaal anoniem blijven, dus hun namen zijn veranderd.

Stephanie zit alleen op een van de banken in de receptie. Ze is in de veertig, maar haar donkere ogen hebben iets kinderlijks. Met haar roodgelakte nagels en broek met pailletjes komt Stephanie niet echt over als gereserveerd persoon, maar ze is liever op zichzelf – zeker als ze haar verhaal vertelt. In haar kamer van twaalf vierkante meter, die ze met een andere vrouw deelt, vertelt ze voorzichtig over haar strijd om haar verslaving te overwinnen. 

Zoals veel mensen hier heeft Stephanie een bewogen leven gehad. Zeven jaar geleden is ze haar moeder verloren. “Vanaf daar is het eigenlijk allemaal bergafwaarts gegaan,” zegt ze. Dat moment was een keerpunt voor haar relatie met drugs. Ze begon meer te gebruiken om “het verdriet te proberen te verdoven”, en recreatief gebruik is uiteindelijk in verslaving veranderd. Ze raakte de controle kwijt en zat ineens in de val. 

Deze verschuiving markeerde het einde van haar vorige leven. Ze werd gedwongen op straat te leven nadat ze haar erfenis aan cocaïne had verkwist – “een van de dingen waar ik ontzettende spijt van heb”. Jaren aan geweld en mishandeling, en meerdere onsuccesvolle pogingen om nuchter te blijven, hebben haar tot vandaag geleid. 

Deze keer voelt het anders. De laatste keer dat ze gebruikte voelde ze “absolute walging”. Het heeft haar wakker geschud – het voelde voor haar alsof ze te ver was gegaan. Stephanie is nu tien dagen nuchter. Dat is bemoedigend, maar eerder is ze al eens anderhalf jaar nuchter geweest, waarna ze toch weer ging gebruiken.  

“Ik haat het dat er altijd een terugval is,” zegt Stephanie boos. “Ik vraag me vaak af, ‘wat is terugvallen, en waarom doe ik dat?’” Soms voelt ze zich suïcidaal. 

Na Transit zal Stephanie naar een opvangcentrum gaan waar drugs verboden zijn. Ze denkt dat het vooral nu erg moeilijk zal zijn om de verleiding te weerstaan, omdat ze veel over haar moeder heeft gedroomd. “Aan de andere kant betekent dat ook dat ze dichtbij me is,” zegt ze. “Ik wou dat ze me kon vergeven.”

“Draai je spelers omhoog wanneer ik schiet,” zegt de 58-jarige Henri, wiens wangen worden bedekt met een baardje van drie dagen. De toptafelvoetballer is regelmatig te zien bij Transit. Vroeger was Henri alcoholist. Nu is hij al zes jaar nuchter, maar hij komt nog zo’n drie keer per week langs omdat de omgeving hem stabiliteit geeft. 

Henri ziet zichzelf als voorbeeld, omdat het hem is gelukt om na zo’n tien pogingen voorgoed te stoppen. Maar zelfs wanneer je nuchter bent kan een terugval in een klein hoekje schuilen, en dat weet hij. Een van de voornaamste redenen dat hij vandaag niet kan drinken is dat hij medicatie gebruikt die niet goed samengaat met alcohol. Dit is de oplossing die hij na 30 jaar zoeken heeft gevonden – een soort troefkaart.

Henri heeft een deel van zijn jeugd doorgebracht in een weeshuis in een ander land voordat hij door een welgestelde familie in België werd geadopteerd. Tijdens een bezoek aan zijn oude weeshuis kwam hij erachter dat zijn vader ook drankproblemen had. Alcoholisme zit vaak in families, en onderzoek heeft aangetoond dat genetica een rol speelt bij de vatbaarheid van mensen om verslavingsproblemen te ontwikkelen. 

In Henri’s geval was het zijn adoptiefamilie die hem rond zijn achtste kennis liet maken met alcohol, met de gedachte dat kennis van goede drank een onderdeel van zijn burgerlijke opvoeding zou moeten zijn. Deze vroege ervaringen hebben hun sporen achtergelaten, maar het ging van kwaad naar erger op de middelbare school, waar hij vaak spijbelde om met vrienden te gaan drinken. Dankzij zijn goede cijfers en geprivilegieerde achtergrond werd er lange tijd  niet echt aandacht besteed aan zijn relatie met drank. Maar uiteindelijk maakte zijn sociale status hem – of wie dan ook – niet immuun voor verslaving.

Met een koffie in de ene hand en een sigaret in de andere staat Marc-Antoine in een hoek van de binnenplaats. Het ziet er niet uit alsof hij met iemand wil praten. Zijn drug bij uitstek is hasj. “Soms boek ik voor een avond een hotelkamer om te kunnen blowen,” zegt hij. “Dan doe ik het wat rustiger aan en stop ik een tijdje voor ik het weer doe.”

Marc-Antoine ziet verslaving als een valstrik – proberen om te stoppen kan op elk punt fout gaan. Als hij hier niet met andere mensen praat, is dat ook om niet beïnvloed te raken. Hij merkte dat hij zich steeds meer aangetrokken voelde tot tatoeages, als een alternatief op zijn consumptie. “En dat terwijl ik eigenlijk een hekel heb aan naalden,” zegt hij, wat moeilijk te geloven is, aangezien zijn gezicht en lichaam onder de inkt zitten.

Hij droomt ervan om naar Zwitserland, Luxemburg en Oost-Europa te reizen. “Ik zou graag naar Oekraïne en Rusland willen gaan,” zegt hij. “Zelfs nu ja.” Voor die plannen heeft hij geld nodig. Daarom is hij bij Transit – door zijn 13-daagse verblijf kan hij geld sparen. Geld is een van de redenen dat hij het rustiger aan is gaan doen met zijn consumptie. “Het heeft me ook gewelddadig gemaakt,” zegt hij. Marc-Antoine heeft in het verleden drieëneenhalf jaar in de gevangenis gezeten. 

Marin, ook wel bekend als “de Fransman” of “de Oudere”, zoals hij zichzelf voorstelt, is een 50-jarige man die eruitziet alsof hij eind dertig is. Hij lacht veel en straalt zelfvertrouwen uit. Het is zijn eerste keer bij Transit, maar hij kent iedereen al van de straat. 

Marin is hier al meer dan een week en heeft meetings gehad met zijn sociaal werker om hem voor te bereiden op de toekomst. “Ik wil dit overwinnen,” zegt hij, alsof hij een gebed opzegt. Hij raakt het hout van het raamkozijn aan. Een van zijn voornaamste doelen is om weer contact te leggen met zijn zeven kinderen, waar hij met zowel trots als met spijt over praat. Hij heeft ze niet echt zien opgroeien. 

Marin staat al zijn hele leven achter fornuizen. Hij zegt dat het in de restaurantwereld moeilijk is om cocaïne te vermijden. Een avond op werk werd zijn oog gevangen door een Colombiaanse vrouw: “Een sirene in een witte jurk,” zegt hij met een glimlach. Ze stal zijn hart, en hij is haar naar Barcelona gevolgd. 

In haar huis werd hij opgewacht door drie kilo aan wit poeder op een zilveren dienblad. Hij was jong, en de drugs hebben hem sindsdien niet meer verlaten. Hij kreeg kinderen met haar, en hij mist ze ontzettend. Zijn 23-jarige zoon heeft hem recent bezocht. “Hij is nu dealer,” zegt Marin. “Toen ik hem zag had hij een enorm litteken. Ik vertelde hem dat hij moest stoppen, maar dit is allemaal mijn schuld.”

Door de aard van de mensen die hier worden gehuisvest kan Transit ook een bron van verleiding zijn. Overal om hem heen zijn “kreupelen”, zoals Marin ze noemt, die hem terug kunnen trekken naar drugsgebruik. De avond hiervoor heeft een andere gebruiker hem crack aangeboden. “Mensen stellen hier niet voor om een rondje te gaan hardlopen, een luchtje te scheppen, een film te kijken of te flirten,” zucht hij. “Hij vertelde me dat hij een pijp had, en ik accepteerde.”

Marin heeft een passie voor eten. Zijn droomproject om te herstellen is om zijn eigen fastfoodtent te openen. “Ik ben dol op koken, ik vind het heerlijk om mensen goed te laten voelen,” zegt hij. “Ik word er dolblij van als de borden leeg terugkomen!” Marin was verrukt toen een andere bewoner van Transit vertelde dat er voor de lunch een runderstoof op het menu stond. “We eten hier goed,” zegt hij. “‘s Avonds krijgen we zelfs een toetje.”

Nadat hij heeft rondgereisd en in verschillende landen heeft gewerkt, is Marin in België beland, waar hij moeite heeft gehad om een vaste baan te krijgen. Maar een dak boven zijn hoofd hebben is nog steeds een verre stap op zijn reis. “Ik zou nu nog niet eens moeten nadenken over een appartement vinden, want dan zal ik gewoon weer met een stel kreupelen in de buurt eindigen,” zegt hij. “En als dat gebeurt raak je alles kwijt. Ik moet eerst mijn detox afmaken, en daarna mijn rehabilitatie.” Volgende maand krijgt hij een plek in een ziekenhuis om te beginnen aan zijn ontwenningsbehandeling. 

Iedereen bij Transit is hoopvol, maar de meeste mensen die hier langskomen krijgen het niet voor elkaar om drugs volledig achter zich te laten. Het pad naar herstel is lang, misschien eindeloos, en elke uitdaging kan een terugslag zijn. Daarom gaat het verblijf bij Transit niet om stoppen, maar eerder om de overgang naar een andere fase – een fase waarin verslaving niet langer je hele leven in zijn greep houdt.

Scroll naar beneden om meer foto’s te zien.

Denk jij aan zelfdoding? Of ken jij iemand die aan zelfdoding denkt? In Nederland kan je anoniem praten met 113 Zelfmoordpreventie via chat op www.113.nl, of bel 0800-0113 (gratis) of 113 (gebruikelijke telefoonkosten). In België kan je bellen, chatten of mailen met de Zelfmoordlijn 1813

Het gebruik van drugs is nooit zonder risico. Neem in België voor alle vragen over drank, drugs, pillen, gamen en gokken, contact op met de Druglijn of bel 078 15 10 20. In Nederland kun je voor dezelfde onderwerpen contact opnemen met het Trimbos-instituut, via de website of het telefoonnummer 0900-1995.

Dit artikel verscheen oorspronkelijk op VICE België.

Volg VICE België en VICE Nederland ook op Instagram.