Als we zo door blijven groeien stort binnenkort onze beschaving in

In de jaren zeventig voorspelde het Massachusetts Institute of Technology (MIT) dat onze samenleving deze eeuw in zou storten. En we lijken keurig op schema te liggen, zo blijkt uit een nieuw empirisch onderzoek.

In 1972 kwam een team van MIT-wetenschappers bijeen om het risico op een maatschappelijke ineenstorting te onderzoeken. Met het systeemdynamisch model van de Club van Rome keken ze waar precies ‘de grenzen aan de groei’ lagen. Hun voorspelling: de industriële beschaving was hard op weg om ergens in de 21e eeuw in te storten, als gevolg van de overexploitatie van de grondstoffen op aarde.

De analyse leidde tot verhitte discussies. Het werd massaal bekritiseerd, al dan niet door mensen die een verkeerd beeld voorschotelden van de bevindingen en methodes van de onderzoekers. Maar het zit er dik in dat de wetenschappers het wel degelijk bij het rechte eind hadden.

Het onderzoek werd in november 2020 gepubliceerd in het wetenschappelijk tijdschrift Yale Journal of Industrial Ecology en is beschikbaar op de site van KPMG. De conclusie: als we op huidige voet doorgaan, stevenen we in de komende tien jaar af op een definitieve teruggang van de economische groei – wat in het slechtste geval zou kunnen leiden tot de ineenstorting van onze beschaving, zo ongeveer rond 2040.

De auteur van het onderzoek is Gaya Herrington, het hoofd van de afdeling duurzaamheid en dynamische systeemanalyse bij KPMG in de Verenigde Staten, die het project op persoonlijke titel heeft uitgevoerd. Het is de eerste keer dat een topanalist bij een groot internationaal bedrijf het ‘grenzen aan de groei’-model serieus neemt.

Het onderzoek is dus niet gelieerd aan of uitgevoerd in opdracht van KPMG, en geeft dus niet de standpunten van dit bedrijf weer. Herrington voerde het onderzoek uit als adviseur van de Club van Rome. Ze was benieuwd naar hoe goed het MIT-model de tand des tijds heeft doorstaan, en het onderwerp lag in het verlengde van de masterscriptie die ze voor Harvard schreef. Op de site van KPMG staat echter wel een toelichting bij dit project:

“Gezien het onaantrekkelijke vooruitzicht van zo’n ineenstorting, was ik benieuwd welke scenario’s het meest overeenkwamen met de empirische gegevens van nu. Het boek waarin dit model stond was in de jaren zeventig een bestseller, maar we hebben ondertussen tientallen jaren gegevens kunnen vergaren, waardoor we makkelijk een vergelijking kunnen maken. Tot mijn verbazing kon ik niemand vinden die dat onlangs nog had geprobeerd, dus toen besloot ik het zelf maar te doen.”

Onder de titel ‘Update to limits to growth: Comparing the World3 model with empirical data’ onderzocht ze wat er zou gebeuren als ze het World3-model los zou laten op de nieuwe empirische gegevens. Uit eerder onderzoek waarin dit gedaan werd, bleek dat de ergste scenario’s die uit het model rolden in werkelijkheid ook aan de gang waren. Maar het laatste onderzoek daarvan werd in 2014 gepubliceerd.

Herrington maakt in haar nieuwe onderzoek gebruik van tien variabelen: bevolkingsomvang, vruchtbaarheidscijfers, sterftecijfers, industriële output, voedselproductie, diensten, niet-hernieuwbare grondstoffen, aanhoudende milieuvervuiling, menselijk welzijn en ecologische voetafdruk. Ze ontdekte dat de recentste gegevens het meest overeenkomen met twee specifieke scenario’s: ‘BAU2’ (business-as-usual) en ‘CT’ (comprehensive technology).

“Zowel het BAU2- als het CT-scenario laat zien dat de groei over ongeveer tien jaar tot stilstand komt,” aldus de conclusie van het onderzoek. “Beide scenario’s geven aan dat het niet mogelijk is om op de oude voet door te gaan, oftewel: om te blijven streven naar voortdurende groei. Zelfs in combinatie met een ongekende technologische ontwikkeling zou dat volgens het ‘grenzen aan de groei’-model nog binnen deze eeuw onvermijdelijk leiden tot een afname van industrieel kapitaal, landbouwproductie en welvaart.”

In het World3-model betekent ‘instorting’ niet het einde van de mensheid, benadrukt Herrington. “Eerder dat de economische en industriële groei zal stoppen, en daarna zal afnemen, wat de voedselproductie en levensstandaard zal schaden. Het BAU2-scenario laat een steile daling zien die zich rond 2040 zal inzetten.”

In het CT-scenario zal de economie rond die tijd ook achteruitgaan, wat weliswaar negatieve gevolgen zal hebben, maar in tegenstelling tot bij het BAU2-scenario niet tot een maatschappelijke ineenstorting hoeft te leiden.

Helaas is het scenario dat het minst aansloot bij de recentste gegevens toevallig ook het meest optimistische scenario: ‘SW’ (stabilized world). Daarin volgt de beschaving een duurzaam pad en zal de economische groei de minste dalingen kennen, wat komt door een combinatie van technologische innovatie en grootschalige investeringen in volksgezondheid en onderwijs.

Hoewel zowel het BAU2-scenario als het CT-scenario erop wijzen dat de economische groei over ongeveer tien jaar ten einde zal komen, vertoont alleen het BAU2-scenario een duidelijke instorting. “In het CT-scenario blijft het mogelijk dat de toekomstige dalingen relatief mild zullen zijn, voor de mensheid in het algemeen tenminste,” aldus het onderzoek.

Volgens Herrington staan de uitkomsten van de scenario’s echter niet vast en is er nog hoop.

Zoals gezegd is het volgens het onderzoek zinloos om te blijven streven naar een voortdurende economische groei. Het kan gelukkig ook anders. Technologische vooruitgang en meer investeringen in openbare diensten zouden namelijk het risico op een ineenstorting niet alleen kunnen voorkomen, maar ook kunnen leiden tot een nieuwe, stabiele en welvarende beschaving, die veilig binnen de grenzen van onze planeet kan bestaan. Er is wel één dingetje: we hebben alleen nog maar het komende decennium om van koers te veranderen.

“De twee meest waarschijnlijke scenario’s wijzen op een vertraging en uiteindelijke stilstand van de economische groei in de komende tien jaar, maar het World3-model laat open of de daaropvolgende daling ook tot een ineenstorting zal leiden,” aldus de conclusie van het onderzoek. En hoewel het SW-scenario op dit moment het minst overeenkomt met de huidige gegevens, “is een doelbewuste verandering van het traject, die teweeggebracht is door een maatschappij die zich op een ander doel richt dan groei, nog steeds mogelijk. Het is alleen wel zo dat die kans steeds kleiner wordt.”

Herrington gaf in 2020, in de hoedanigheid van KPMG-medewerker, een presentatie op het World Economic Forum waarin ze pleitte voor ‘agrowth’. Dat is een agnostische benadering van groei, die zich richt op andere economische doelen en prioriteiten.

“We hoeven het niet als zwaktebod te zien als we onze maatschappelijke prioriteiten aanpassen aan de grimmige werkelijkheid,” zei ze. “Menselijke activiteit kan vernieuwend zijn en onze productiecapaciteiten kunnen worden omgevormd. Sterker nog, daar zien we op dit moment al voorbeelden van. Door ons meer op die inspanningen te richten, kunnen we een duurzame wereld vol mogelijkheden creëren.”

Het feit dat er bij de coronacrisis zo snel vaccins werden ontwikkeld, laat volgens haar goed zien dat we heus wel in staat zijn om snel en constructief te handelen – als we daarvoor kiezen. Ze zegt dat we ook zo’n vastberaden aanpak nodig hebben om de klimaatcrisis tegen te gaan.

“De noodzakelijke veranderingen zullen niet makkelijk zijn en het wordt moeilijk om te schakelen, maar een duurzame en inclusieve toekomst is nog steeds mogelijk,” aldus Herrington.

Kortom: wat wij de komende tien jaar zullen beslissen, zal op de lange termijn bepalend zijn voor het lot van de menselijke beschaving. Hoewel de zaken er slecht voorstaan, ziet Herrington ook redenen om optimistisch te zijn. We geven steeds vaker de voorkeur aan beleid dat het milieu, de maatschappij en een goed bestuur ten goede komt. Dat duidt erop dat zowel regeringen als bedrijven een andere denkwijze hebben ontwikkeld. De belangrijkste conclusie van haar onderzoek vindt ze dan ook dat als zelfs dat mogelijk is, het nog niet te laat is om een samenleving te creëren die echt duurzaam is.

Dit artikel verscheen oorspronkelijk bij VICE UK.
Volg VICE België en VICE Nederland ook op Instagram.