IJsland: ik hou van je, maar je supermarkten zijn raar

Bij voorbaat wil ik graag mijn excuses aanbieden aan mogelijke lezers uit IJsland. Het is qua natuur één van de mooiste plekken op aarde. Van de schoonheid van IJsland barst zelfs de meest hardvochtige sociopaat in huilen uit en niemand kan de rijke cultuur van het land ontkennen. Ik zou het land in ieder geval niet durven beledigen door mijn verwarring jegens haar cuisine uit te spreken.

Maar ik vond het eten daar dus echt raar.

IJsland staat niet bepaald bekend om zijn eetcultuur, maar het eten uit IJsland is wel 'bekend'. Niet zoals het eten uit Italië, of uit San Francisco, of zelfs de Texaanse barbecue-cultuur bekend is. Het eten in IJsland staat bij buitenlanders (dat wil zeggen: niet-Scandinaviërs) namelijk bekend als best wel ranzig. Het land is grotendeels verstoken van buitenlandse export en op de meeste gletsjers is het moeilijk gewassen verbouwen.

Bovendien hebben ze een van de Vikingen afkomstige voorliefde voor bittere smaken ('smaken waar je aan moet wennen', zeg maar) waar de meeste mensen nogal slecht op gaan. Zelfs de ongenaakbare Anthony Bourdain verklaarde ooit dat hákarl – het typische IJslandse gerecht van een maandenlang gefermenteerd haaienkarkas – "het smerigste en afschuwelijkst smakende gerecht" was dat hij ooit had gegeten. En dat is nogal wat voor een man die dingen als een zwijnenrectum, de oogbal van een zeehond en het nog kloppende hart van een cobra heeft gegeten.

Walvisvlees is een lokale delicatesse, al wordt ruim 40 procent ervan door toeristen geconsumeerd. Ik heb het nooit kunnen proberen, maar een vriend beschreef de ervaring als "eng, maar heerlijk," en vergeleek het met "het vreemde gevoel een vriend te verorberen." Het is misschien niet aan iedereen besteed, maar de IJslandse eetervaring is verre van saai.

Toen ik onlangs in Ásbrú arriveerde, de voormalige NAVO-basis in Keflavik, had ik slechts een paar restaurantopties. Ik had al geruchten gehoord over haaien-lollies en schapenkop quesadillas, en was mentaal niet voorbereid op een dergelijke ervaring. Daarom besloot ik maar, met als enige bekende woord uit het IJslands takk ("bedankt") om de uitdaging van een bezoek aan een locale supermarkt aan te gaan.

Eerste probleem: ik was al gewaarschuwd over de exorbitant hoge prijzen in IJsland. (Dat bleek uiteindelijk enorm mee te vallen. Volgens een collega kostte een biertje ongeveer 14 dollar. In de praktijk bleek dat 7 dollar, net iets meer dan in New York). Ik ben niet al te goed in rekenen, maar 1000 IJslandse kronen staat ongeveer gelijk aan 9 Amerikaanse dollars. Voor mijn gevoel was ik dus de hele trip lang met "duizendjes van iets" aan het smijten.

De supermarkt Nettó leek in eerste instantie net op een gemiddelde kleine kruidenier in een Amerikaanse buitenwijk. Ik bewonderde een schap vol gerookte zalm en besloot dat dit wel een veilige keuze zou zijn. Maar toen ik moest kiezen, kwam ik tot de ontdekking dat ze allerlei verschillende soorten hadden, die ook nogal varieerden in prijs. De porties zagen er hetzelfde uit, maar twee soorten kostten bijna 5 duizend kronen (zo'n 40 dollar!), een andere 2,6 duizend kronen (22 dollar) en de goedkoopste was 598 kronen (5,22 dollar).

Ik durfde niet de goedkoopste te nemen, want dat is verdacht. Helemaal als een vergelijkbaar product van een ander merk acht keer zoveel kost. Uiteindelijk besloot ik dus om maar helemaal geen zalm te kopen.

Het leek me handig om wat smeersels in te slaan als snack, maar toen ik bij de koelvitrines kwam, zag ik dat op de meeste verpakkingen "skinku" stond. Ik zocht het woord op in mijn telefoon, maar kon niets vinden. Een image search voor "skinku Iceland" leverde een paar zeer vreemde tekeningen en een foto van een schapenhoofd op een bord op. Ik besloot dus maar helemaal geen smeersels te kopen.

Daarnaast vond ik een plank met 'calorievrije' producten van een Amerikaanse merk genaamd Walden Farms, waar ik eerlijk gezegd nog nooit van had gehoord. Ze hadden zo'n 30 verschillende soorten dressings, chocolade sauzen, pindakaas, dips en mayonaise met smaakjes, die volgens het merk "geen calorieën, vet, koolhydraten, gluten of suikers" bevatten. Dat is natuurlijk belachelijk. Ik begrijp de logica achter vetloze, suikervrije, of glutenvrije producten, maar ik weiger te geloven in een kaneel-rozijnenpindakaas die geen calorieën bevat, maar wel rozijnen en pinda's. Puur uit nieuwsgierigheid besloot ik de Franse uiendip en de bacondip te nemen. Toen mijn vrienden en ik ze later probeerden – dronken van de tequila – kwamen we tot de conclusie dat ze compleet oneetbaar waren. De Franse uiendip leek qua smaak nog het meest op de geur van latexverf.

In het volgende gangpad met frisdranken, staarde ik enige tijd naar pakjes drinken met de naam Brazzi. Op de verpakking stond een Italiaans uitziende man met een ragfijn snorretje, een muts met duikbril eroverheen en een soort American Football uitrusting. Hij werd bijgestaan door een vrolijk meisje met een roze pruik. Pas later realiseerde ik me dat dit de cast was van de IJslandse-Britse-Amerikaanse kinderserie Lazy Town, wat de sapverpakking overigens niet minder vreemd maakte. Aan de andere kant is Brazzi voor buitenlanders misschien minder gek dan de verpakkingen van Kool-Aid, waar een als mens afgebeelde kan opstaat die soms Aloha-shirts draagt en een gezicht heeft dat met een marker lijkt te zijn getekend.

Een ander ding: melk. In IJsland heb je bizar veel soorten melk! Althans, ik denk dat het melksoorten zijn. Hoewel iedereen in IJsland perfect Engels sprak en heel erg aardig was, durfde ik het toch niet te vragen. Er was bosbessenmelk, vlierbessenmelk en iets dat leek op pruimenmelk. Naast melk had je enorm veel verschillende skyr, een soort rechtsdraaiende yoghurt die behoorlijk fantastisch is. Een kopje skyr met bananasplitsmaak was het eerste dat ik in IJsland at bij een benzinestation. Het leek op een soort frozen yoghurt op kamertemperatuur, romig en zoet en zurig tegelijk. Skyr is één van IJslands' oudste soorten voedsel. Het wordt al duizenden jaren gegeten en is nog steeds populair. Ik zou er persoonlijk een hele lading danoontjes voor in een vulkaan kieperen.

Op de vriesafdeling stond ik opeens oog in oog met een aantal dierenkoppen, een ervaring die voelde als het zien van een lokale celebrity. Ik zag stapels koppen met kleine tandjes die uit hun gevilde lippen staken. Eerst dacht ik nog dat het schapenkoppen waren, maar de snuiten leken te spits voor het typisch ronde gezicht van een schaap. Ik bekeek ze even goed om te bedenken hoe ze er met vel en vacht uit zouden zien en moest concluderen dat het zeker geen schapen waren.

Ik besloot dat snoep de veiligste keuze zou zijn. Snoep is snoep, toch? Fout! Helemaal fout. Ik kocht drie repen chocola, omdat ik diep van binnen gewoon een hebberig kind ben, en kwam tot de ontdekking dat het in alle drie de gevallen salmiakrepen met een laagje chocola betrof. De verpakkingen zagen er compleet verschillend uit en de merken waren anders, maar op een of andere manier hebben ze in IJsland de onbedwingbare behoefte om aan ieder product een fucking salmiaksmaak toe te voegen. En dat is niet de zachte dropsmaak die je bijvoorbeeld in jelly beans aantreft. Nee, het is de agressieve soort salmiakki, die extreem zout is en notabene als smaakversterker ammonium chloride bevat. Als je iemand echt intens haat, zou ik vooral een zak salmiakki voor hem of haar kopen. Dracula Megas is in dat geval een aanrader, omdat de kern ervan gevuld is met een poeder van pure ammonium chloride, maar de gezouten pretsel drop van Haribo is ook een topper.

Uiteindelijk verliet ik de winkel met wat rijstwafels, een Schotse veganistische kaas, een pizza die ongekoeld tussen het gebak lag en vier mandarijnen (waarvan twee rot van binnen bleken). Ondanks dat alles moest ik haast letterlijk uit de winkel worden getrokken. Het was namelijk een vreemde, maar ook verrukkelijk lelijke wereld daarbinnen.