FYI.

This story is over 5 years old.

Eten

Ik bezocht de beroemdste en oudste aardappelboer van Opperdoes

Over een paar weken begint het seizoen van de Opperdoezer Ronde. Ik ging langs bij Frits Jelsma, een 84-jarige aardappelboer, om het geheim van deze aardappels te ontdekken.

Over een paar weken begint het seizoen van de Opperdoezer Ronde, de aardappel die alleen verbouwd mag worden binnen een straal van één kilometer om de kerk van het Noord-Hollandse dorp Opperdoes. Sinds 1996 staat-ie op de lijst van beschermde producten van de EU. De aardappel is twee keer zo duur als de meeste andere aardappelen en leent zijn bekendheid aan zijn smaak, het eerste kistje dat elk jaar in de lente geveild wordt en de sterrenrestaurants die in de rij staan om de eerste Opperdoezers te bemachtigen.

Advertentie

De familie Jelsma. Alle foto's door Rebecca Camphens. De plant waar het allemaal om gaat.

Voor verhalen over Opperdoezer Rondes moet je bij aardappelboer Frits Jelsma zijn. De 84-jarige boer was bijna vijfentwintig jaar achter elkaar de eerste die een kistje Opperdoezer Rondes op de veiling te koop aanbood, en dat is een ding in Opperdoes. Ik ging bij hem langs om erachter te komen waarom deze aardappel zo bijzonder is.

Om met het openbaar vervoer in Opperdoes te komen, moet je in Hoorn de trein uitstappen en daar de bus nemen naar Opperdoes. Eenmaal in het dorp hoef je niet te zoeken, Opperdoes bestaat zo ongeveer uit één lange weg en een Spar, de rest is akkerland.

De muren van huize Jelsma hangen vol met krantenartikelen over Frits en zijn aardappel. Anne, de vrouw van Frits geeft me een zware plastic tas met daarin nog meer artikelen die ze al jaren verzamelt. Ik ben kennelijk niet de eerste die langskomt om met Frits te praten. Wel de laatste, vertrouwt ze me toe. Ze worden een dagje ouder, en doen eigenlijk alleen interviews zodat mensen de aardappel niet vergeten. In 2012 waren er nog ongeveer 35 telers, die samen vier miljoen Opperdoezers verbouwen. In 1996 waren er nog zeventig aardappelboeren in het dorp.

frits

De Opperdoezer Ronde wordt al vanaf 1860 in Opperdoes geteeld. Frits begon vijftig jaar geleden, toen hij trouwde met zijn vrouw die werd geboren in het dorp. Hij rolde er in, want zelf kwam hij van een koeienboerderij in Groningen. Toch werd de Opperdoezer zijn levenswerk: met zijn vijftig jaar telen, heeft hij bijna één derde van de geschiedenis van de aardappel meegemaakt. Terwijl Anne krantenartikel na krantenartikel in mijn handen stopt, kletst Frits door over de Opperdoezer, zijn tweede grote liefde. "Ik heb een hoop mooie herinneringen," vertelt hij me. "Voor elke gulden hebben we gewerkt, maar met plezier. We hebben veel meegemaakt hier."

Advertentie

Van begin mei tot november staat de Opperdoezer Ronde op het menu in huize Jelsma. "In december zijn ze niet zo lekker meer," vindt Frits. "Het is met aardappels net als met mensen, die zijn ook leuker als ze jong zijn." Het liefst eten ze de aardappel in de schil, gekookt in flink zout water en geserveerd met roomboter, met sla of appelmoes erbij.

Opperdoestelers maken er elk jaar een wedstrijd van om het eerste kistje aardappels naar de veiling te brengen. Frits Jelsma won een stuk of vijfentwintig keer en doneerde het geld altijd aan een goed doel, zoals CliniClowns of Serious Request. Zo'n kistje levert veel geld op, soms wel negenhonderd euro. "Hoe vroeger je bent, hoe meer geld mensen betalen," vertelt hij met zijn zware West-Friese accent. "Wie goed doet, goed ontmoet," voegt zijn vrouw toe. "Er zit zes kilo in een bakje. Niet iedereen gaf het geld aan een goed doel hoor, maar de ene mens is de andere niet. Wij hadden altijd een zwak voor onze naasten," vult Anne weer aan. "We zijn er nooit armer van geworden, want wij waren gezond."

DSC_1780

De aardappelplanten zijn door Frits goed ingestopt.

We lopen naar de akker. Het zijn twee bescheiden veldjes met de afmetingen van een forse moestuin. Het veld is afgedekt met plastic. "Ik dacht als ik er nou plastic omheen doe, zijn ze misschien wel eerder klaar," vertelt Frits. "Ik was de eerste met plastic, niemand deed dat hier in de buurt, in heel West-Friesland niet. Ik heb er gaatjes in gemaakt, voor de lucht. De laatste paar keer waren ze zelfs drie weken eerder klaar dan de Opperdoezers van andere boeren."

Advertentie

We lopen naar het tweede veld, achter het huis. Dit is de plek waar naar verluidt het eerste kistje elk jaar uit de grond komt. Het plastic is weggevouwen en aardappelplantjes steken fier uit de grond. Het is hier behoorlijk windstil, en de akker wordt daardoor soms wel tien graden warmer, wat de Opperdoezer goed doet. Terwijl de meeste aardappels eind mei uit de grond komen, voorspelt Frits dat de aardappels op deze akker begin mei wel geoogst kunnen worden. De Opperdoezer wordt daarom ook wel 'negenweker' genoemd, omdat-ie zo vroeg geoogst kan worden.

opperdoes2
DSC_1789

Ik vraag Frits waarom hij nog steeds werkt. Hij vertelt me dat hij de aardappels zo lekker vindt, dat hij ze in het seizoen elke dag wil eten, van zijn eigen land. "De Ronde heeft een hele bijzondere smaak, anders dan die van alle andere aardappels."

Mevrouw Jelsma moet het enthousiasme van Frits soms een beetje temperen. Ze kijkt me scherp aan als Frits weer een enthousiaste uitspraak doet. "Dat komt er toch niet in hè," zegt ze, terwijl ze me gespannen aankijkt. "Mijn vrouw vindt het prachtig hoor, als ze thuiskwam uit haar werk, kwam ze naast me zitten op het land. Dan gingen we samen rooien. Het is een beetje ouderwets misschien, maar we hielden heel veel van elkaar."