In de Nederlandse bierwereld is geen plek voor de Zwarte Pieten-discussie

Precies een jaar geleden, op precies dezelfde stoel, typte ik een stuk over het angstzweet dat me als nieuw en naïef Belgje in Nederland uitbrak op het moment dat ik sinterklaassnoep moest uitkiezen. Pepernoten met truffel of chocola, met een Zwarte Piet, een roetpiet, of geen Piet? De snoepgoedindustrie en Nederlandse supermarkten nemen in het debat rond Zwarte Piet en rassendiscriminatie een duidelijk standpunt in, en dwingen in het proces klanten indirect om hetzelfde te doen. Tony Chocolonely trapte net nog menig Nederlander op de tenen door een anti-discriminerende pietwijzer en een vrolijk rijmpje over de roetpiet te maken. Opnieuw worden we, deze keer behoorlijk letterlijk, gedwongen om keuzes te maken.

Wie dat liever niet doet, om bijvoorbeeld net zoals ik winkelstress en politieke knopen doorhakken te vermijden, kan liever massaal bier gaan drinken. Niet omdat bier een mens alle problemen op deze aardkloot laat vergeten, maar omdat jonge Nederlandse brouwers gisteravond massaal bewezen dat er in de Nederlandse bierindustrie geen plek is voor de Zwarte Pieten-discussie. Dit is wat er gebeurde.

Afgelopen weekend werd een crowdfundactie voor een nieuw biertje opgezet. SpierBier, eerder uitgeroepen tot beste brouwerij van de provincie Utrecht, wilde geld inzamelen om 100.000 flessen Zwarte Pietenbier te brouwen. Dit wilden ze doen volgens een oud-Hollands recept en met speciaal ontworpen etiketten met daarop, zo blijkt uit het prototype dat op hun website te zien was, een Zwarte Piet met lippenstift en oorringen, die een biertje drinkt. In sommige flesdopjes zou een aapje verstopt zitten. De bierdrinker die het aapje vindt, wint een jaar lang gratis bier. Het doel van de brouwerij was om met dit bier op een ludieke manier duidelijk te maken dat ze niet willen dat Zwarte Piet uit de Nederlandse cultuur verdwijnt.

De actie veroorzaakte gisteravond op Facebook een kettingreactie van verontwaardiging onder jonge Nederlandse brouwers. Gijs van Wiechen van brewpub De Kromme Haring in Utrecht plaatste een verontwaardigd bericht op Facebook, en later deelde Rick Nelson van brouwerij Oedipus een protestbericht met het bijschrift: "Fuck racism, fuck this beer." Nelson schreef verder dat het hele idee van dit bier hem ziek maakt en dat als het in Nederland gebrouwen zal worden, hij zich diep zal schamen.

SpierBier heeft de webwinkel waarop geïnteresseerden het Zwarte Pietenbier alvast konden bestellen, nog geen 24 uur na die berichten opgedoekt. Eigenaar Richard Spierdijk vertelt me: "Het is begonnen als grap, als een knipoog naar de Zwarte Piet-discussie. Dat we tot beste brouwerij van de provincie Utrecht zijn verkozen, heeft ons geen windeieren gelegd. We hebben een grote vraag, en tijdens een brainstorm zijn we gaan nadenken over hoe we op een leuke manier geld konden inzamelen om de capaciteit van de brouwerij uit te breiden. We vonden het allemaal een goed idee om Zwarte Pietenbier te maken, als marketingstunt, om op een leuke manier gebruik te maken van de Zwarte Pieten-discussie. Maar we hebben niet goed nagedacht over de consequenties."

Net als andere snoepgoedmerken en supermarkten dat doen, wilde Spierdijk met zijn brouwerij een plek innemen in het Zwarte Pieten-debat. "We hebben natuurlijk een mening over Zwarte Piet, en of hij wel of niet moet blijven bestaan. We vinden de Nederlandse cultuur belangrijk, maar we vinden de mening van anderen, waaronder brouwers die net als ons deel uitmaken van de Nederlandse jonge biercultuur, even belangrijk. Een hoop jonge brouwers reageerden positief, maar via Twitter en andere kanalen kregen we veel negatieve reacties. In die facebookpost heeft Van Wiechen rake punten aangesneden waar we ons in kunnen vinden. Het is nooit onze intentie geweest om mensen te kwetsen, en daarom hebben we de stekker eruit getrokken," vertelt Spierdijk.

Het Zwarte Pietenbier komt er niet, maar dat de website in één avond tijd werd opgedoekt onder druk van jonge brouwers, zegt iets over de Nederlandse brouwindustrie en de visie van jonge brouwers. Ik belde Gijs van Wiechen op om hem te bevragen over zijn facebookpost.

"Ik was verbaasd dat er vanuit de brouwershoek nog geen reactie was gekomen op het Zwarte Pietenbier. De brouwers die het afkeurden, zeiden niks, en de brouwers die het goedkeurden schreven positieve reacties. De reden waarom ik me niet kon inhouden, is omdat het idee van een Zwarte Pietenbier haaks staat op de Nederlandse en internationale biercultuur die ik een warm hart toedraag," vertelt hij. De bierwereld is volgens hem geen plek voor politieke statements.

"De Nederlandse bierwereld draait om inclusiviteit. Er mogen geen mensen buitengesloten worden," gaat hij verder. Bier met een politieke lading haalt volgens hem de naam van bierbrouwend Nederland door het slijk. "Grotere brouwerijen als Oedipus proberen al heel lang Nederlands bier internationaal op de kaart te zetten door zo inclusief mogelijk te zijn. Ze doen bijvoorbeeld hun best om niet het standaard stoere mannenbier te maken. Verder proberen we zoveel mogelijk achtergronden en genders te vertegenwoordigen. Een Zwarte Pietenbier doet precies het tegenovergestelde: het sluit groepen met een andere mening uit, het zorgt ervoor dat mensen een biertje kiezen op basis van hun achtergrond of ideologie, in plaats van op basis van de smaak en kwaliteit. In die zin ondermijnt het bier heel veel dingen waar we met onze Nederlandse biercultuur voor willen staan." Zoals zijn facebookpost afsluit: "Sinterklaas is een feest voor kinderen die geen bier drinken. Als je er dan toch slim op in wil spelen als brouwer, brouw dan een biertje met een positieve boodschap. Een pepernotenbier, een marsepeinbier, een bier waarmee ouders zichzelf kunnen belonen nadat ze hun kinderen hebben uitgelegd dat roetveegpieten ook cadeaus brengen en leuk zijn."

Volgens Van Wiechens argumenten breekt het brouwen van een Zwarte Pietenbier volgens een oud-Hollands recept ook met de vrijheid die zo eigen is aan de Nederlandse biercultuur. "Het is leuk dat wij niet vastzitten in oude tradities. In België kan je pas trots zijn op je bier als het gebrouwen is volgens tradities, zoals het Trippel- en Dubbelverhaal. In Duitsland is er een brouwwet die zegt dat je geen andere dingen dan mout, hop, water en gist mag toevoegen aan je bier. De Nederlandse biercultuur die nu in opkomst is wordt getypeerd door vrijheid. Er zijn geen regels waaraan je je moet houden om 'goed' bier te maken – er is bijvoorbeeld geen standaard van hoe een zwaar bier hier moet smaken. De wereld ligt voor ons open in dat opzicht. We kunnen vrij experimenteren. Laten we dus alsjeblieft niet teruggrijpen naar vastgeroeste recepten van vroeger, en nog erger, naar vastgeroeste tradities die bij onze geschiedenis horen."

Van Wiechen sluit af dat SpierBiers actie alles behalve een schoonheidsprijs verdient, maar dat er verder ook geen olie meer op het vuur moet worden gegooid. De brouwerij heeft zich verontschuldigd, en daar moet het bij blijven.