In Rotterdam-West verdienen straatjongens hun status met koffie in plaats van met misdaad

"Kijk naar Abdel, die grote Marokkaan. Zo'n jongen snapt geen reet van deze maatschappij." Wijkagent Marco, die qua uiterlijk geloofwaardiger over zou komen als straatmuzikant, wijst naar een beer van een jongen, die op de stoep voor Ookami een praatje maakt met wat voorbijgangers. "Abdel heeft status in deze wijk. Maar hier staat hij gewoon met een bezem in zijn hand keihard te werken."

Ookami is een bijzondere koffietent in Rotterdam-West, die op 1 mei open ging. Marco den Dunnen is samen met sociaal makelaar Rodney van den Hengel initiator van het project Heilige Rotterdamse Boontjes Koffie. Hier krijgen Rotterdamse probleemjongeren die nogal eens in aanraking met de politie kwamen de kans om gedurende een traject van vijftig weken mee te werken aan het Rotterdamse koffiemerk, en aan een beter leven voor henzelf.

Abdel greep zijn kans. "In de criminaliteit kun je snel geld verdienen. Ik heb het ook gedaan. Dealen. Klusjes voor grote jongens. Maar hier heb ik een totaal ander leven. Het werk verbaast me elke keer. Ik dacht vroeger altijd: koffie maken is een kwestie van klooien met koffiebonen, water, klaar. Maar nu heb ik geleerd dat het draait om gevoel, liefde en precisie."

"Wat wil je drinken?" vraagt Marco. Ik bestel een zwarte koffie, die even later wordt gebracht door de brede, stille John. We gaan buiten in de zon zitten, maar ook daar worden we nog achtervolgd door de blauwe rook die uit de kelder komt, waar fanatiek koffie wordt gebrand.

"In deze wijk is status heel belangrijk," vertelt Marco, terwijl hij over het Burgemeester Meineszplein uitkijkt. "Als jij een gekke boy bent en je durft veel dingen, dan heb je aanzien. Een man moet geld verdienen voor zijn gezin, op die manier krijgt hij respect. Met dure Nikes aan je voeten wek je de indruk dat je geld hebt."

Maar de realiteit is dat niet iedereen aan de bak komt. "Geloof mij: het enige wat deze jongens willen is werken," zegt Marco met veel nadruk. Intussen schuift ook mede-initiator Rodney aan. "Hier hebben we een plek gecreëerd waar de status, die in de straatcultuur zo belangrijk is, wordt gewaarborgd," legt Rodney uit. "De jongens staan hier niet voor joker, want de kwaliteit is gewoon heel hoog. Ookami ziet er strak uit en ze werken met de mooiste machines."

Maar om met die machines ook fatsoenlijke koffie te maken, moest er hulp van buitenaf komen. Pauline is barista, een koffie-expert met aanzien in Rotterdam. "Dat er zo voor kwaliteit wordt gekozen spreekt mij erg aan," zegt ze. "Als je slechte koffie maakt, dan wordt het zo'n suf project waarin het doel de middelen heiligt. Mensen moeten hier koffie drinken en kopen omdat het goede koffie is, niet uit liefdadigheid. We werken met goede Braziliaanse koffiebonen, die een volle smaak geven."

Pauline leert de jongens koffie zetten en bonen branden. "Werken met zo'n geavanceerde La Marzocco-machine moet je leren. Hetzelfde geldt voor het branden, dat doen we in de kelder met een Giesen-brander. Die is handgemaakt, door een Nederlander. En de koffiemaler is echt het baby'tje van Marco. De jongens zijn heel handig, ze pakken het snel op."

Het branden van de koffie is een vak apart. "Je leert het vooral door ermee te experimenteren," legt Pauline uit. "Een moeilijke factor in het proces is dat de boon een paar dagen moet rusten, voordat je kunt proeven. Als je vervolgens proeft, kun je naar wens aanpassingen doen in het proces, die invloed hebben op de smaak. Want de smaak van de boon wordt beïnvloed door hoe lang hij gebrand is. Als je dat onder de vingers krijgt, gaat er een wereld voor je open. Dan ontdek je hoe oneindig veel variaties er zijn."

Dat variëren nemen sommigen wat letterlijk. "Kijk, ik heb mijn espresso het liefst zo rauw en hardcore mogelijk," vertelt Marco. "Maar die gasten die gooien er van alles door. Ze hebben zelf de zogenaamde 'West Side Story' gecreëerd. Daar gaat allemaal zoetigheid in: karamel, siroop… De koffie heet West Side Story, omdat hij past bij deze wijk. De vrienden van deze jongens zijn niet zo puristisch als het op koffie aankomt. We maken hier hele goeie koffie, en zij passen 'm aan aan de smaak van hun gemeenschap."

"De West Side Story is echt iets van ons," vertelt John. "We experimenteerden, en dit kwam eruit." John had van te voren vraagtekens bij het project. "Ik was een beetje bang en dacht: daar moet ik me aan allemaal regels houden. Ik ben namelijk een vrije geest en vind dat dingen uit jezelf moeten komen. Maar daar is ruimte voor, want koffie maken is een gevoel. Ik ben verliefd geworden op het vak."

Het is een mooi gezicht, hoe de drie grote kerels samen met barista Pauline achter de bar staan. "Pauline zou ons niet willen leren kennen als ze ons op straat tegen zou komen," zegt John. "Het is inderdaad een botsing van twee subculturen," geeft Pauline toe. "Maar dat is heel verrijkend. Vanmorgen had ik als ontbijt nog een Marokkaanse pannenkoek met een espresso. "Toen ik hier net kwam, had ik er wel behoefte aan om met de jongens te praten over wie ze waren, en hoe hun verleden er in grote lijnen uitzag. Daar hadden we veel gesprekken over."

De opgewekte Paulo heeft er geen moeite mee om verhalen uit zijn verleden te delen. Met zijn veertig jaar voelt hij zich verantwoordelijk voor de jongere generaties. "Ik heb een gezond leven gehad. Ik werd groot in het straatleven van de jaren tachtig. Toen waren er veel Joegoslaven, die deden aan wapenhandel. En Surinamers, die zaten in de drugs. Je moet sterk in je schoenen staan om er niet in mee te gaan. De mentaliteit op straat is heel egoïstisch. Je hoort mensen voortdurend zeggen: ik wil dit, ik wil dat. Ik wil de egoïstische wereld vernietigen."

Hoe gaat hij dat doen in een koffiebar? "Koffie maken is een gevoelskwestie. Als je ermee bezig bent, denk je niet meer aan je ego. De sfeer is hier altijd goed. Als er iemand negatief is, dan beginnen we gewoon allemaal keihard te lachen."

Maar zo makkelijk is het niet altijd, niet voor iedereen. Robin gelooft in het project, maar is ook bang voor wat er gebeurt als het niet slaagt. "Als je aan de bak wil komen, moet je een vreselijk langdradig traject van solliciteren in. Daar komt zoveel gezeik bij kijken. Ik heb me kapot gesolliciteerd maar werd gewoon nergens aangenomen. Daar kan ik nog steeds heel kwaad om worden." Volgens Robin ligt de drempel naar een normale baan veel te hoog. "Het criminele circuit ligt dan voor de hand. En geloof mij: de slimme jongens worden toch niet gepakt."

"De criminele wereld is uitzichtloos. Hier ben je met iets goeds bezig. Mijn verwachting is dat we een begrip gaan worden in deze wijk en dat we uiteindelijk een van de beste koffies van Rotterdam schenken. En dat jongens zoals ik een tweede kans krijgen."