Staat er binnenkort kweekvis uit de Herengracht op het menu?

Als je over de Amsterdamse bruggen loopt en naar het troebele water in de gracht kijkt, zal het vast niet bij je opkomen om een lijntje uit te gooien en je avondmaal bij elkaar te vissen. Door de verzameling kots, pis, bierblikjes en andere rommel die er door toeristen en Amsterdammers zelf in wordt achtergelaten, is de visboer toch een aantrekkelijkere optie.

Maar daar denkt Thijmen Boekling anders over. Hij schreef voor zijn studie voeding en diëtetiek aan de Hogeschool van Amsterdam een scriptie over viskweek in de Amsterdamse grachten en deed onderzoek naar onder andere het leven in, en de kwaliteit van het grachtwater.

Zijn scriptie schreef hij in opdracht van Mediamatic, een cultureel instituut in Amsterdam dat zich bezighoudt met biotechnologie en kunst. Daar werd al gewerkt met aquaponics, een ecosysteem dat bestaat uit micro-organismen, vissen en groenten. Met de afvalstoffen die de vissen achterlaten in het water wordt de grond van de groenten bemest – het is dus een viskwekerij en groentetuin in één. Dit bracht Thijmen op het idee om uit te zoeken of het ook mogelijk is om op een duurzame manier vis te kweken in de grachten, zonder het water te vervuilen.

"Ik ben begonnen met te onderzoeken welke vissen er nu in de Amsterdamse grachten zwemmen, en met het controleren van de kwaliteit van het water," vertelt Thijmen. "Er zwemmen snoekbaarzen, brasems, harder en Japanse oester, en je zou er zelfs een zalm tegen kunnen komen. Het feit dat er vis leeft geeft dus al aan dat het water van goede kwaliteit is, en Waternet bevestigt dit."

Doordat het zoute water uit zee in het zoete water van Amsterdam terechtkomt, zwemmen er veel verschillende soorten vis. Sommige vissen komen vanuit zee naar zoet water om zich voort te planten, andere doen het andersom. Er is in het IJ dus tong, paling en haring te vinden.

Vroeger wisten mensen al dat het IJ een topplek voor vis was; Amsterdam is immers begonnen als vissersstad. Door overbevissing, vervuiling van het water, en de afsluitdijk werd het IJ een steeds minder goede plek om te vissen. Je kan nu nog wel een hengel uitgooien in de Amsterdamse grachten, maar dan moet je eerst een visvergunning aanvragen.

Op dit moment is er nog maar één beroepsmatige visser in Amsterdam: Piet Ruijter. "Ik heb snoekbaars, brasem en harder bij hem gegeten," vertelt Thijmen. "Er zit totaal geen smerige smaak aan de vis, ze smaakten juist erg goed. De waterkwaliteit is namelijk enorm verbeterd nu poep en plas in plaats van de grachten gewoon het riool in gaan."

Door de groeiende vraag naar vis is kweekvis enorm populair geworden. Dit wordt vaak in afgesloten systemen gedaan, omdat die goed te controleren en schoon te houden zijn. Ook is de temperatuur makkelijk te regelen, waardoor de vis beter groeit. Dit zorgt ervoor dat schimmels en bacteriën geen kans krijgen in de gesloten systemen.

"Wij willen schimmels en bacteriën juist de ruimte geven zodat het water een soort immuunsysteem ontwikkeld. Vergelijk het met een gezonde bodem in de landbouw; een biologische boer zorgt ervoor dat de bodem gezond is, waardoor planten minder snel ziek worden. Dit kan met water ook. Als er voldoende goede bacteriën en schimmels in het water leven, zijn de vissen veel gezonder," zegt Thijmen.

Als er vis in de grachten gekweekt gaat worden, wordt die waarschijnlijk wel wat duurder dan zijn kweekneefjes uit een gesloten systeem. Het water is namelijk redelijk koud, waardoor de vis minder snel groeit. Daarnaast is de kans groot dat vogels zoals reigers een oogje krijgen op de kweekgracht en er hun nieuwe snacklocatie van maken.

Veel mensen weten niet dat 50 procent van de vis in de supermarkt uit kweek komt; Thijmen wil met zijn project mensen ook bewuster maken van de vis die op hun bord ligt door ze meer te betrekken bij de vangst. Ook betekent vis uit de gracht minder transportkosten, want hij wil dat de vis rechtstreeks uit de gracht gekocht kan worden; verser wordt het niet.

Om het plan te laten slagen is het heel belangrijk om uit te zoeken welke soorten vis het meest geschikt zijn voor de grachtenkweek. Een vis die veel algen eet zou in theorie super zijn, omdat de grachten daar vol mee zitten. Maar of die soort wel overleeft in het Amsterdamse water, daar moet nog meer onderzoek naar gedaan worden.

Thijmen besluit zijn scriptie met een advies aan Mediametic: "Mijn advies is om het leven in de Amsterdamse grachten beter toe te lichten. De belangrijkste stap voor het project is namelijk dat mensen de Amsterdamse grachten gaan waarderen als een bron van leven," vindt Thijmen. "Iets waar veel goede dingen uit voortkomen."