FYI.

This story is over 5 years old.

Eten

Willem van Oranje ontbeet elke dag met bier en brood

Wat at onze vader des vaderlands? Van zeehond en reiger tot ladingen sinaasappels en heel veel zoetigheid. Ik vroeg culinair historicus Lizet Kruyff naar de eetgewoonten van Willem van Oranje. "Alles was gekonfijt bij het banket, heel bizar."

Een echte koning eet als een echte koning. En drinkt als een echte koning. Vader des vaderlands Willem van Oranje zette als eerste Prins van Oranje meteen de toon. Lizet Kruyff is als wetenschapsjournalist gespecialiseerd in culinaire geschiedenis, en weet alles over zijn eetgewoontes. Ze schreef erover in het boek Oranje Toetjes, waar ze samen met patissier Cees Holtkamp aan werkte.

Omdat ik dit jaar met Koningsdag een keer niet in het cliché van de oranjetompouce wil blijven hangen (hoewel er natuurlijk echt niks mis is met een tompouce), vroeg ik Lizet naar de eetgewoontes van Willem van Oranje.

Advertentie

Als je het hele dagschema, vier maaltijden, van Willem van Oranje kopieert, dan begint je dag al meteen goed. "Het ontbijt was in de tijd van Willem van Oranje standaard brood met bier", vertelt Lizet Kruyff. Bier bij je ontbijt, dat gaat er wel in na koningsnacht, toch?

"In die tijd werd er veel alcohol gedronken", vertelt Lizet. "Naast het bier bij het disjunez (ontbijt) ging er op een gemiddelde dag twee liter wijn per persoon doorheen. Men was namelijk heel voorzichtig met water, dat niet altijd hygiënisch was. De drank was destijds niet zo sterk als nu, maar reken maar dat er door Willem van Oranje af en toe flink gepimpeld werd."

Er volgen nog drie maaltijden: rond het middaguur een disné (diner) met twee gangen, aan het begin van de avond een soupper en de dag wordt groots afgesloten met het banquetz (banket). De vierde en laatste maaltijd is uitsluitend voor de elite. "Je kunt wel concluderen dat Willem van Oranje een verschrikkelijke zoetekauw was", zegt Lizet. "Echt alles was gekonfijt bij het banket. Tot aan de olijven aan toe. Heel bizar."

Er wordt met geld gesmeten, en er wordt gegeten bij het leven. Lizet Kruyff heeft de rekening van het doopfeest van het eerste kind van Willem van Oranje en Anna van Buren, uit 1553. "Als ik die lijst bekijk, krijg ik spontaan indigestie." Hou je vast. "Er waren gerookte hammen, patrijzen, fazanten, reigers, kalkoenen en wilde zwijnen." Obelix eat your heart out. "Parmezaanse kaas van elf kilo, gerookte zalm en 1100 rivierkreeften. Vierhonderd sinaasappels, waarvan een deel is verwerkt tot geleien. Gekonfijte meloenen, pijnboompitten, sinaasappelschillen, gember. Maar ook kievieten, kikkers, zeehonden. Grote vogels, zoals uilen en veel truffels."

Kortom, nogal veel en vrij ongebruikelijk – nu in elk geval. Arme zeehond. En dat was nog niet alles, hoor. "Het is geen gekke gedachte dat men in die tijd best een beetje molliger was dan nu. Dat zien we ook op sommige portretten terug", lacht Lizet.

Waarom eigenlijk vierhonderd sinaasappels? "Die zijn natuurlijk echt geadopteerd als huiskleur van het koningshuis. De sinaasappel kwam uit Spanje, die deze weer van de Moren hadden. Het is trouwens een fabeltje dat de oranje worteltjes hun kleur aan Willem van Oranje te danken hebben. Ze komen uit Italië, en zijn al op schilderijen van voor de tijd van Willem van Oranje te zien."

Over oranje gesproken: de kleur van het vorstenhuis was prominent aanwezig aan tafel. "Men was gek op symboliek", vertelt Lizet. Zo gek dat bij officiële diners standaard een oranje toetje werd geserveerd, een traditie die alle koningen en koninginnen heeft overleefd. De beste toetjes zijn door patissier Cees Holtkamp op een hedendaagse manier nagemaakt in het boek Oranje Toetjes.

Voor een koning is het natuurlijk elke dag een feestdag aan tafel. Of zou Willem-Alexander ook wel eens een kapsalon eten? Lizet durft het niet te zeggen. Wel weet ze dat hij van chocolade houdt. Wat moeten wij eten op Koningsdag? "Wafels!", zegt Lizet. "Dat at het volk in die tijd op feestdagen. Verder vooral allemaal aan de sinaasappelgelei."