De mislukte pogingen om patat oorlog te veranderen in frietje vrede

Oorlog op je patat is het beste in de hele wereld. De patat is krokant, de mayonaise een beetje zoet én een tikje zuur, de pindasaus is warm en de uitjes versgehakt en pittig. En als een van deze dingen niet helemaal perfect is, is een patatje oorlog toch gewoon nog lekker. Het gaat pas verkeerd als de satésaus met te veel water is verdund, of gemaakt is van poeder. Zoete slijmerige drab is niet lekker. Ook citroenzure mayonaise past niet bij oorlog – hoeveel ik er ook van hou, het botst met de pindasmaak.

Sinds patatje oorlog bestaat zijn er verschillende pogingen gedaan om de naam te veranderen in flip, rotzooi, feest of vrede. Tot nu toe zonder resultaat, en soms deden frituurders er nog een schepje bovenop: schrijver Asis Aynan at tijdens de Golfoorlog ooit een patatje Saddam Hoessein in de Haagse Schilderswijk, en ook in Amsterdam zou een snackbar zijn geweest waar je een patatje Golfoorlog kon bestellen. Sommige snackbars die hun patatje oorlog omdopen in patatje vrede kunnen rekenen op verontwaardigde klanten die nooit meer terugkomen:.

Heel veel meer dan dit soort discussies op oude fora en wat kleine artikelen in buurtkranten is er niet te vinden over het controversiële frietje. Wel schreef fastfoodjournalist Ubel Zuiderveld in 1999 in OnzeTaal over de waarschijnlijke herkomst van dit Hollandse fenomeen: eind jaren tachtig dook volgens hem de term voor het eerst ergens op in Nederland, waarna het direct weer werd verketterd door een snackbareigenaar in Zwolle (die het vervolgens toch op zijn menu zette, want zonder oorlog liepen de klanten over naar de concurrent).

In hetzelfde jaar verschenen er nog wat meer artikelen over de eventuele naamsverandering van patatje oorlog, omdat de naam vooral rond de Kosovo-oorlog gevoeliger lag. Zelfs Aviko plaatste een advertentie in de Snackkoerier waarop de tekst 'Onze patat houdt niet van oorlog' stond, en 'Met onze frites is het altijd feest'.

De actie om van een patatje oorlog 'frietje feest' te maken werd opgezet door snackbar Annie van in Millingen aan de Rijn, een dorp in Gelderland. Volgens Zuiderveld moesten mensen die daar een patatje oorlog durfden te bestellen een bedrag van 25 gulden doneren aan een stichting voor vluchtelingen uit Joegoslavië. Aan de actie deden "honderden snackbars" mee, en er was voor die snackbars zelfs een poster gemaakt met de tekst: "De tijd dat we patatje oorlog voerden is geweest, voortaan heet het bij ons…frietje feest!"

Friet feest heeft het nooit gered, gelukkig. Ook nu nog worden er politiek correcte pogingen gedaan, maar vaak zorgen die alleen maar voor verwarring – bij de biologische snackbar op de Jan Van Galenstraat in Amsterdam staat er een 'patatje rotzooi' op de kaart, met daarachter tussen haakjes 'patat oorlog – onze variant'. Dit roept bij mij toch vragen op: krijg ik hier iets anders dan mayonaise, pindasaus en uitjes?

Ook in 2009 laaide de discussie over de naam van de sauzencombinatie weer kort op, waarschijnlijk naar aanleiding van de oorlog in Afghanistan. Op een game-forum wordt gesproken over de "betutteling" van een snackbareigenaar in Laren die geen klanten meer wilde bedienen wanneer ze oorlog bestelden. "Dan gaan we toch lekker naar een andere snackbar," schrijven de kwaaie gamers.

Negerzoenen, Jodenkoeken, Zigeunersaus, boerenkool en blanke vla, allemaal zijn ze de ethiek-revue al gepasseerd. Sommige met succes. Dit jaar doet War Child een nieuwe poging om 'war chips' uit te bannen: vanaf Bevrijdingsdag kunnen mensen met een snackbar voor honderdvijftig euro een 'Frietje Vrede-pakket' bestellen. Hierin zitten vredesvorkjes: een milieuvriendelijk vorkje dat klanten tot 14 juni voor twintig cent kunnen kopen bij hun patatje vrede, en dat geld gaat naar War Child. In een straatpeiling van RTV Noord-Holland horen we boze mensen die niets moeten hebben van deze goede bedoelingen – het geld verdwijnt toch in de zakken van de veel te duur betaalde directeur. Iemand anders schrijft op de site dat een frietje "al duur genoeg is tegenwoordig".

Het slagveld van mayonaise, pindasaus en uitjes op je patat zal voor altijd oorlog blijven heten, en daar is niets mis mee. Het is culinair erfgoed. En op Bevrijdingsdag vieren we de vrede juist met een goeie zak onschuldige friet.