Twee jaar na de aanslagen in Parijs heropent het Grand Café Bataclan

Iets meer dan twee jaar na de verschrikkelijke aanslag in Parijs waar 130 mensen het leven lieten, gaat Grand Café Bataclan weer open.

Op 13 november 2015 werd de Franse hoofdstad opgeschrikt door een terroristische aanval. Onder de slachtoffers waren veel jonge mensen die op het terras nog even van het zachte weer genoten. De meeste slachtoffers vielen in het concertgebouw Bataclan, waar 89 mensen werden vermoord tijdens een show van de Eagles of Death Metal. “Ze kwamen door de hoofdingang naar binnen,” vertelt Michel Maallem, de nieuwe manager van het Grand Café. De terroristen kwamen niet in het cafégedeelte, “Er kwam een verdwaalde kogel door de muur, die raakte een van onze obers in zijn dij.” Hij wijst naar de muur, maar nergens is er een spoor te zien dat hier ooit een kogel doorheen is geschoten. Na twee jaar gesloten te zijn, is het restaurant weer open. De zaak was tot mei in het bezit van de concertzaal eigenaren en Maallem staat aan het hoofd.

“Ze vroegen of ik leiding wilde gaan geven aan Bataclan… ik heb er goed over nagedacht. Ik had veel twijfels,” vertelt hij. “Ik vroeg mijn omgeving om advies, mijn vrouw, mijn vrienden, mijn familie. Iedereen zei, ‘Ga er voor. Er is geen reden om het niet te doen. Het leven gaat door.’”

Maallem was betrokken bij de complete renovering van het café, die vijf maanden duurde. De zaak heeft nu een tegelvloer, een nieuwe tussenverdieping en de zwarte luifels zijn vervangen voor felgele exemplaren. Details in een Chinese stijl vertellen wat over het verleden: Gebouwd in 1984, de Bataclan is vernoemd naar ‘Ba-ta-clan.’ een operette van Jacques Offenbach die zich afspeelde in China.

Het is nogal een verschil met hoe het eerder was: het café was meer een bierbar dan een restaurant en het eten was volgens recensies op TripAdvisor “vreselijk”, “teleurstellend” en zelfs “een nachtmerrie.”

De nieuwe chef is alles behalve een nachtmerrie. Hij heeft gewerkt in verschillende vier- en vijfsterrenhotels en alles wordt met liefde huisgemaakt. Op het menu staan klassieke gerechten, zoals een huisgemaakte terrine, warme camembert met aardappeltjes en steak tartare. Ook de desserts zijn klassiekers uit de Franse keuken, zoals chocoladetaartjes zonder bloem en crème caramel.

“We maken alles zelf,” zegt Souton. Hij vertelt dat alles in eigen keuken wordt bereid (dit komt tegenwoordig niet vaak meer voor in bistro’s en brasseries) zodat alles echt huisgemaakt is. Het is eten “zonder pretentie en opsmuk” dat best goedkoop is voor Parijse standaarden. Een bewuste keuze, vertelt Maallem, zodat buurtbewoners zich er ook thuis voelen.

Niemand van het huidige personeel was aanwezig bij de terroristische aanvallen: de voormalige werknemers, vertelt hij, verstopten zich in de kelder, zij-aan-zij met gasten. Doodsbang voor wat zich in de ruimte naast ze afspeelde. Er is één uitzondering, een kok die wel aanwezig was die avond. Hij is nog steeds getraumatiseerd.

Maallem en Souton wat voor een heftige taak ze op zich hebben genomen. Maallem is geboren en getogen in Parijs en werkt al dertig jaar in de stad. De avond van de terroristische aanvallen, werkte hij bij restaurant Marais, nog geen twee kilometer van Bataclan.

“Het restaurant zat vol,” vertelt hij. Iemand vertelde mij dat er iets aan de hand was in het elfde arrondissement, maar ik snapte het niet echt. Later raakten mensen een beetje in paniek.”

Hij verloor die avond een ex-collega: een jonge man van in de 30 die op de bewuste avond bij Le Belle Equipe zat, een restaurant in de buurt waar een aanslag werd gepleegd.

“Hij dronk een drankje op de stoep van het café… en voila,” vertelt Maallem. Souton had geen idee wat er aan de hand was tot zijn dienst bij Habemus was afgelopen, een restaurant vlakbij het Parijse operahuis. “Het was traumatisch,” vertelt hij. “En nogal onwerkelijk.” Zijn oude baas liet die avond niemand naar huis gaan met het openbaar vervoer en belde voor elke werknemer een taxi. “We hadden geen idee wat er aan de hand was,” vertelt hij. “Mensen zeiden dat er nog steeds gewapende mannen op straat liepen. Iedereen was bang.”

Toen Maallem hem een plek in de keuken van Grand Café Bataclan aanbood, twijfelde Souton geen moment. “Het is een avontuur waar ik maar al te graag in dook,” zegt hij. “Het is een eer om deel te zijn van dit project. Om een onderdeel van de geschiedenis van Parijs weer tot leven te wekken.”

De aanslag op Bataclan is tegenwoordig onderdeel van het collectieve geheugen van de stad. Daarom vond Maallem het ook niet nodig om zijn werknemers bepaalde gedragsregels op te leggen. “Ze kennen het verhaal,” zegt hij. “Het zijn ook Parijzenaren.”

Zelfs chef Souton die een nogal zuidelijke tongval heeft door zijn jeugd in Aveyron, heeft het gevoel dat de aanslagen de inwoners van de stad bij elkaar hebben gebracht. “Ook al ben ik er niet elke dag mee bezig, toch denk je er soms aan,” zegt hij. “Het is deel van ons.”

Natuurlijk maakt dit het werk niet makkelijker. Maallem vindt de herinneringen aan de aanslagen soms moeilijk: “Zelfs als we naar huis gaan, denken we er aan,” zegt hij. “Er zijn een hoop mensen hier dichtbij doodgegaan.”

Ondanks de renovatie is Grand Café Bataclan nog steeds dé plek waar mensen komen om te rouwen.

“Sommige gasten komen om te bidden,” vertelt Maallem. “Er zijn gasten die huilen, er zijn gasten die ons dingen toevertrouwen en ons verhalen vertellen als een soort therapie.”

Hij vertelt over een middag net na de heropening van het restaurant, toen er een informele herdenking was voor een jonge jongen die het leven liet in Bataclan. “Zijn familie was hier de hele dag,” vertelt hij. “Het was een komen en gaan van mensen. Neven, nichten, tantes, het ging tot tien uur ‘s avonds door.”

Bataclan ging op 12 november 2016 weer open. De avond voordat de aanslagen een jaar geleden plaatsvonden. Door de heropening zijn de concertzaal en het café meer één geworden. Concertgangers en locals komen veel bij het restaurant, en Maallem organiseert zelfs kleine muziekavonden voor lokale bands in het café. “Vorige week was er een gypsyjazzgroep, volgende week is er Latijns-Amerikaanse groep,” vertelt hij. “We willen de plek tot leven wekken, verlichten, zo goed en zo kwaad als dat gaat.”

Toeristen komen ook vaak langs. Ze zetten altijd het kunstwerk van Marc Dupard op de foto. Een tweedimensionaal beeld dat met een laser uit de muur is gesneden met daarop een jong stel; de man draagt een pet en een shirt van een sportclub, de vrouw een shirt vol bloemen.

“Het moet hoop voorstellen,” zegt Dupard. “Maar ik wilde dat het op deze locatie ook niet te veel een herdenkingsbeeld zou zijn.”

Zijn werk heet Génération Bataclan.

“Ik wilde een stel uit deze generatie uitbeelden,” zegt hij “Mensen die zoveel geweld hebben meegemaakt, maar toch doorleven.”

Het fysieke bewijs van wat er op die nacht in 2015 gebeurde is niet meer zichtbaar. Weg zijn de posters op Place de la République, weg zijn de boeketten, de kaarsen. Een klein plakkaat op de muur tussen het café en de concertzaal herinnert nog aan die avond. Maar Parijs is die avond niet vergeten.

“Er is veel solidariteit,” zegt Maalem als hij het heeft over alle mensen die in de eerste weken na de heropening bij het café langskomen om “bedankt” te zeggen.

“Ik denk dat de Parijzenaren getraumatiseerd zijn, maar ook…” hij zoekt naar woorden. “Ze hebben het niet achter zich gelaten, dat kun je niet zeggen, maar ze gaan wel vooruit.”

Ondanks de gigantische schaduw die deze gebeurtenissen over Grand Café Bataclan werpen, is het duidelijk dat Maallem en Souton ontzettend veel liefde en trots voor hun werk voelen.

“Ik kom wel eens uit de keuken om de vaste gasten te zien, om te kijken hoe het gaat. En het gaat altijd goed,” vertelt Souton. “Er is geen geheim. Ik heb een fantastisch team. We hebben altijd een lach op ons gezicht als we aan het werk zijn, is de sfeer is altijd goed. En gasten voelen dat.”

Na alles is dit misschien wel de beste manier om te protesteren. In tegenstelling tot 9/11 – waar deze aanslagen vaak mee vergeleken worden – was in Parijs het uitgaansgebied het doelwit en niet het financiële hart.

“Ze legden uit waarom deze plek een doelwit was,” zegt Souton. “Omdat het een verderfelijke plek was: het was verkeerd om met vrienden af te spreken, om het leuk te hebben, te lachen, om alcohol te drinken.

“Maar dat is onderdeel van onze cultuur. Het is een stukje Franse identiteit. Het is onderdeel van de cultuur van goed eten en goede wijn.”