Er zitten zure matten en taart in je slavink

In Nederland gaan mislukte groenten naar Kromkommer en in Frankrijk is er een winkel waar je mislukte koekjes kunt kopen. Maar wat gebeurt er in ons land met zuurtjes, chocoladerepen en taarten die op de een of andere manier niet deugen? Dat zal ik je vertellen: al deze misbaksels worden in de fabriek van Nijsen-Granico in Limburg verwerkt tot voer voor varkens. Ik bezocht de fabriek om te zien wat er allemaal in onze slavinkjes terechtkomt.

Na een tocht van ruim vier uur, inclusief een rit met een belbus, kom ik aan bij een fabriek die omringd wordt door weilanden. Bij de ingang staat een groot bord met daarop een varken dat vriendelijk naar me lacht. Op het terrein zie ik tientallen grote rode kratten staan en ik stel me voor dat die vol zitten met chocola en snoep. Mijn maag begint te knorren.

Directeur Jack Nijsen lijkt te weten wat ik denk. "Je zult verbaasd zijn over wat je dadelijk allemaal gaat zien, het is eigenlijk belachelijk wat hier allemaal ligt." Hij legt uit dat er allerlei redenen zijn waarom hij deze producten binnenkrijgt. Zo kan een product op de grond hebben gelegen, een verkeerde kleur hebben, of er is een pen kwijtgeraakt tijdens het productieproces. Om te voorkomen dat iemand een stukje balpen in zijn drop vindt, wordt daarom alles van die partij weggedaan. Het is niet ongewoon dat een industriële bakkerij acht- tot negenhonderd ton restproducten per jaar heeft, en dat is dan alleen van het deeg. Brood levert nog eens zo'n duizend ton rest per jaar op, en in de snoepwereld kunnen ze er ook wat van: een bekende chocoladereepfabrikant levert tienduizend ton afval per jaar op, maar deze worden niet verwerkt in dit veevoer.

Al die koekjes, snoepjes en taarten zijn niet heel gezond voor mensen – zijn ze dat dan wel voor varkens? "Alles wat hier binnenkomt is in eerste instantie gemaakt voor de consument, maar dat betekent niet dat het slecht is voor een varken," vertelt Nijsen. Volgens de directeur lijkt het varken op de mens, het is net als wij een alleseter maar kan ook heel kieskeurig zijn. "We gebruiken grondstoffen uit de levensmiddelenindustrie en maken er weer een grondstof van voor het veevoer. Suiker gebruiken we bijvoorbeeld voor de smaak, en dat geeft energie aan het varken. Maar net als voor de mens geldt voor het varken ook dat te veel van iets niet goed is." Dat het door de mens niet meer gegeten mag worden, betekent niet dat het meteen slecht is. "De regels voor wat een mens mag eten zijn veel strenger dan voor bijvoorbeeld een varken. Er worden steeds hogere eisen gesteld, soms op het idiote af. Het is de maatschappij die dit creëert."

Wij, de consumenten, zijn schuldig aan de grootste vorm van voedselverspilling door alles wat we in de vuilnisbak gooien. Ook Nijsen maakt zich hier privé weleens schuldig aan. "Maar hier bij ons bedrijf proberen we die voedselverspilling tegen te gaan. We verwerken hoogwaardige producten die eigenlijk als afval worden beschouwd. Voor ons is het een grondstof." Van die grondstoffen gehaald uit al die snoepjes en taarten produceert het bedrijf honderdduizend ton veevoer per jaar.

Inmiddels zijn we een van de fabriekshallen ingelopen en een ontzettend zoete geur komt me tegemoet. Het ruikt naar taart en cake en zoete broodjes. Bij taart denk ik meteen aan slagroom en ik vraag de directeur hoe het daarmee zit. "Ja, ook slagroom komt hier binnen, maar dat mag absoluut niet bedorven zijn. Dat iets voor de consument niet meer geschikt is volgens de regels, betekent niet dat het niet meer eetbaar is voor bijvoorbeeld varkens." Al snel zie ik waar de zoete geur vandaan komt – voor me staan bakken vol met wafels. Sommige zijn nog verpakt, andere weer niet. Het lijkt me een enorme klus om al die plastic verpakkingen te verwijderen, maar hier heeft het bedrijf een machine voor.

Nijsen neemt me mee naar de machine en als we dichterbij komen, ruik ik iets dat lijkt op gesmolten plastic. Het apparaat breekt het plastic met behulp van een shredder. De verpakking wordt dan door een separator gescheiden van het product. In een grote bak zit een onherkenbare substantie, een mix tussen allerlei soorten koeken en andere zoetigheid. "We noemen dit apparaat ook weleens naar een bekende crimineel omdat hij verpakkingen afperst," zegt Nijsen met een grijns.

Als we verder de hal inlopen krijg ik het idee dat ik een snoepwinkel sta. De zoete geur is nog intenser dan net. In een van de bakken herken ik duidelijk Engelse drop, al is het wel duidelijk dat hier iets is misgegaan tijdens de productie. Nijsen vertelt me ondertussen meer over de voeding van varkens. "Voor één kilo varkensvlees is zeven kilo voer nodig. Dat lijkt veel en er zijn een aantal groepen mensen die hier een idealistisch standpunt over innemen. Maar wat die mensen vergeten is dat vijf van die zeven kilo niet bruikbaar is voor de mens. Het bestaat uit restproducten, dat dus nog prima te verwerken is tot varkensvoer. Ja, het varken zorgt met zijn mest voor een milieuprobleem, maar het lost er ook een op."

Maar hoe maken ze van al dit ongezonde spul nou eigenlijk goed varkensvoer? "Alles wat we hier binnenkrijgen is op een hoogwaardige manier geproduceerd," legt Nijsen uit. "We hebben een voedingsdeskundige in dienst die ervoor zorgt dat de voeding optimaal wordt afgestemd op de behoefte van het dier, zodat het varken gezond en zo efficiënt mogelijk kan groeien."

De resten die binnenkomen bij het bedrijf voldoen aan de vraag naar koolhydraten (zetmeel, suiker) en vet. Deze nutriënten halen ze voornamelijk uit deeg, brood en tortilla's (zetmeel). Snoep, koek, chocolade en gebak zorgen voor suiker en vet, en de eiwitten komen van sojaschroten. Dierlijke eiwitten zijn sinds de uitbraak van BSE verboden, met uitzondering van ei, melk en kaasproducten. Ook gelatine van varkens is toegestaan. Dit is volgens Nijsen geen probleem. "De concentratie varkensbotten in gelatine is al laag en als we het verwerken naar een grondstof voor het voer, is daar nog veel minder van over. Maar gelatine op basis van rund kunnen we niet gebruiken. Dat zijn gewoon de regels."

Inmiddels zijn we buiten aangekomen. Ik zie een tractor staan en kijk naar binnen bij een loods, en zie een enorme berg met snoep. Het ziet er nog best lekker uit en ik zou er zo in willen duiken. Vooral die zure matten maken het extra aantrekkelijk. "Hier wordt alles bij elkaar gegooid voordat we het verwerken," vertelt Nijsen. Hij zei het al, en het is inderdaad belachelijk wat hier allemaal ligt – of in ieder geval een indrukwekkende hoeveelheid. Kan dit dan echt niet meer naar de consument, net zoals de mislukte koekjes in Frankrijk? "Dan moeten de regels veranderen. Het is echter een goede zaak dat een aantal levensmiddelenbedrijven 'afgewaardeerde' maar goede producten aanbieden aan de voedselbank. Ik vind dat als het naar de consument kan, het ook naar de consument moet. Mensen gaan voor."

Met de zoete geur van al het snoep nog in mijn neus loop ik langs de weilanden op zoek naar een bushalte waar een lijnbus komt. We verspillen veel afval met alles wat we in de vuilnisbak gooien, maar de producten die ik hier vandaag heb gezien, bereiken niet eens de consument. Ook bedrijven moeten beter gaan letten op hun voedselverspilling. Want niet in al deze koekjes en snoepjes zat een verdwenen pen.