Humus bracht een Israëliër en een Palestijn samen die vluchtelingen helpen in Berlijn

Humus is de culinaire variant van een conflictgebied. Het is vernoemd naar het Arabische woord voor kikkererwt en wordt op smaak gebracht met tahin, knoflook, citroen en een gulle scheut olijfolie. Je vindt het in keukens van Irak tot Egypte, Syrië en Libanon, en Israël en Palestina. Niemand is het met elkaar eens over wie het uitgevonden heeft en niemand weet het ook precies, want het smeersel stamt al uit de dertiende eeuw – maar iedereen is het wel eens met elkaar dat het heerlijk is.

Om die reden is het passend dat het een prominente plek heeft op de kleine kaart van het restaurant van de Palestijnse chef Jalil Dabit en de Israëlische marketeer Oz Ben David. Beide mannen wilden de boodschap van tolerantie verspreiden en een plek creëren waar mensen van alle achtergronden samen kunnen komen om een pitabroodje te eten.

Toen ze de pop-up 'Humus, Fashion & Peace Connection' openden, kwamen er meer dan duizend mensen op af om te dansen op muziek van Iraanse en Israëlische dj's, terwijl ze romige Jeruzalem-stijl humus aten. Na lang twijfelen over twee locaties in Berlijn, opende Kanaan afgelopen januari aan een rustige straat in Prenzlauer-Berg. Het liep gelijk zo goed dat de mannen een tweede locatie openden in Kreuzberg. Op 1 mei opende daar ook het terras en begonnen ze met het serveren van een volledig diner naast het traditionele ontbijt.

Ik ging met David aan tafel voor een bord en we spraken over sociaal activisme, over waarom niet alle kikkererwten gelijk zijn en het oplossen van de vluchtelingencrisis – en dat allemaal tijdens één maaltijd.

MUNCHIES: Je vertelde dat jij en Jalil beide zijn opgegroeid in families die van lekker eten houden – hoe was het bij jou thuis? Oz Ben David: Mijn vader komt uit Roemenië en mijn moeder uit Marokko. Op vrijdagen, als de hele familie bij elkaar zat, aten we Roemeense lever en pittige Marokkaanse gehaktballetjes. De shakshuka die we hier serveren is een recept van mijn oma. Ze zei altijd: "Het is niet pittig, gewoon een beetje pikant." We aten het als vijfjarigen met tranen stromend over onze wangen. Zo ben ik pittig eten gaan waarderen.

Hoe ben je in de humuswereld terechtgekomen? Ik ben een feeder. Ik heb het altijd leuk gevonden om mensen eten te geven. Ik gaf altijd grote etentjes voor vrienden bij mij thuis in Israël, daar had ik een marketingbureau. Ik heb dingen gedaan waar ik niet trots op ben, maar ik heb ook goede dingen gemaakt. Mijn karma kon wel wat opgeschoond worden, dus zocht ik iets nieuws en ben ik verhuisd. Ik had niet verwacht dat mijn nieuwe leven iets met eten te maken had, maar ik wist wel dat het met het maken van connecties te maken zou hebben.

Wat bedoel je daarmee? Ik wilde een brug vormen tussen verschillende culturen. In de natuur is het zo dat wanneer je twee dingen met elkaar kruist je iets nieuws krijgt wat vaak sterker is. Het gerecht dat voor je neus staat, hamshuka, is een mix tussen de humus die de familie van Jalil al meer dan 400 jaar maakt, en de shakshuka van mijn oma. Het is het populairste gerecht hier, iedereen is er dol op.

Kun je wat over Jalil vertellen? Jalils familie had sinds 1948 een restaurant in Ramla, een stad waar zowel Arabieren als Israëliërs wonen. Daarvoor woonden ze in Jaffa. Zijn vader, Samir Dabit, was een belangrijke man in het vredeskamp van de Arabieren. Iedereen kwam naar zijn restaurant, of je nu geld had of niet, je ging ernaartoe om te eten en plezier te maken – dat was belangrijk voor hem. Hij gaf Arabieren, Israëliërs en christenen te eten. Zijn restaurant was een plek voor vrede. Toen hij overleed liepen duizenden mensen mee in een stoet ter ere van hem, en er was een speciale pagina in de krant aan hem gewijd. Het was een simpele man, maar alles wat hij deed kwam rechtstreeks uit zijn hart. Dat zie je ook in Jalil.

Wat bracht hem in Berlijn? Hij werd verliefd op een Israëlisch-joods meisje. Zijn familie had er geen problemen mee, voor hen zijn mensen gewoon mensen. Maar het veroorzaakte wel problemen in de rest van de gemeenschap. Daarom besloot ze naar Berlijn te verhuizen om te studeren en Jalil verzon steeds smoesjes om naar Berlijn te gaan en haar op te zoeken. Uiteindelijk kwam hij met het idee voor een pop-up. Hij vroeg mij om er een plan voor te maken. Toen hij zag wat ik gemaakt had vond hij het een geweldig plan, maar zei dat hij mij niet kon betalen. "Als je in het plan gelooft, word dan mijn partner," zei hij. Ik dacht: weet je wat, we doen het!

Hoe zijn jullie gestart? In de eerste maanden zijn we samen naar plekken gegaan waar ze humus verkopen en falafel en alle andere dingen die wij wilden eten. Ik ben nog nooit zo teleurgesteld geweest. Aan een van de verkopers heb ik zelfs gevraagd of hij zich niet schaamde voor de falafel die hij verkocht. "Straks denken mensen nog dat je moeder zo kookt," zei ik. Hij zei: "Duitsers kennen het toch niets anders." Toen begrepen we wat wij konden bieden. We wilden eten serveren precies zoals je dat in Israël zou krijgen, of in Palestina, precies zoals bij onze oma's thuis. Geen compromis, geen gemakkelijke weg. We wilden precies de juiste kikkererwten hebben die je gebruikt voor humus en de juiste voor falafel – die zijn niet hetzelfde.

Wacht – die verschillen? Er zijn meer dan tien verschillende soorten kikkererwten. Iedere humus is anders – er is Iraakse, Palestijnse, Israëlische. Het slaat nergens op om ruzie te maken over waar het vandaan komt, omdat ze allemaal anders zijn. Iedere familie heeft een eigen manier van bereiden.

Alles op een traditionele manier maken moet veel werk zijn. Toen we begonnen met het maken van falafel zei ik: dit is gekkenwerk, laten we een machine kopen. Jamil weigerde, en wilde het met zijn handen blijven maken. Ook mijn vader leerde me dat je falafel maakt met je handen, omdat het dan vanuit je hart komt. En dat geef je door aan mensen. We respecteren de geschiedenis, maar geven er ook onze eigen draai aan.

Wat is iets wat jullie veranderd of toegevoegd hebben? We hebben typisch Europese taarten een Arabische draai gegeven. We wilden mensen laten zien dat je geweldige resultaten kunt krijgen als je dingen met elkaar mengt. We hebben bijvoorbeeld de citroen uit een Duitse citroenkwarktaart vervangen door dadel-honingcrème.

Waarom Kanaan? Het kiezen van de naam duurde erg lang. Jalil kwam ermee, en toen ik hem vroeg waarom zei hij: "Het is het startpunt. De vader van onze religies, Abraham, woonde in Kanaan. Het eten dat we serveren is Kanaans eten." Een groot deel van wat nu het Midden-Oosten is heette vroeger Kanaan. Het hele gebied van Israël, Palestina en Syrië was Kanaan.

Jullie hebben ontzettend veel verschillend personeel. Het team bestaat uit mensen uit Israël, Palestina, Syrië, het Verenigd Koninkrijk, Australië, Libanon, Zweden, Rusland en Marokko. Iedereen is welkom. Iedereen vertelt het verhaal op zijn eigen manier. Als ik het over het menu heb vertel ik over mijn grootmoeders huis, maar Hanna, uit Zweden, heeft het over de eerste keer dat ze in Israël was en het gerecht at. Het enige wat echt nodig is, is een connectie met het eten. Als je die niet hebt, kun je het ook niet faken.

Je ziet niet vaak zo veel verschillende nationaliteiten samenwerken. Zijn er wel eens problemen of vooroordelen? Er kwam eens een oude Duitse man binnengelopen. Hij zei: "Jullie Israëliërs zijn niet zoals zij." Ik antwoordde: "Weet je wat het grappige is aan ons conflict? Dat wij exact hetzelfde zijn als zij – jij hebt ze alleen geen kans gegeven."

Op welke manieren geven jullie mensen dan een kans? Er werkt hier een vluchteling uit Syrië. Hij gaf Engelse en Russische les op een universiteit in zijn stad. Hij kwam hier zonder enige kennis van koken, behalve dat wat hij van huis uit had meegekregen. Nu is hij manager en heeft hij het gevoel dat hij gerespecteerd wordt, en hij kan geld verdienen voor zijn gezin. Ook hebben we het geld dat we hebben opgehaald met de feestjes van Humus, Fashion & Peace Connection gedoneerd aan programma's voor educatie voor vluchtelingen. Toen we bericht kregen dat een vluchtelingenkamp dekens en babykleding nodig had hebben we op Facebook gepost dat iedereen die babykleding of dekens meenam een gratis biertje en bordje humus kreeg. Zo haalden we enorm veel spullen op. Het is goed om te zien dat mensen andere mensen met minder geluk in het leven helpen.

Iedereen draagt zijn steentje bij dus? Laten we eerlijk zijn – het land kan niet voor al deze mensen zorgen. Het is aan ons om voor elkaar te zorgen. Zie het niet als liefdadigheid, maar aan het veiliger en beter maken van de wereld voor iedereen. Ik leg buiten ter decoratie groente neer. Als ik zie dat iemand ze probeert te stelen nodig ik ze uit om binnen te komen, net als Jalils vader. Ik geef ze een bord eten en leg ze de geschiedenis van humus uit. Omdat het vaak een punker is die op weg is naar het Mauerpark, weet ik dat ik er op z'n minst een paar uur aan goede karma in heb gestopt en dat hij geen streken uit zal halen. Hij heeft een volle buik, het gevoel dat iemand om hem geeft en dat iemand hem ook belangrijk vindt.

Bedankt Oz Ben David!