Zo ziet een foodfestival in Rio de Janeiro eruit

Niet naar de wapens staren.

Dat is het advies dat ik krijg als ik aankom op het foodfestival Comida de Favela in Rio de Janeiro. Maar het is moeilijk om de tiener in korte broek met wat lijkt op een semiautomatisch wapen in zijn armen te negeren.

In de labyrintische wijk Maré, waar de rivaliserende drugsbendes regeren, is deze aanblik niet ongewoon. Maar het schrikt de organisatoren niet af om een foodfestival op poten te zetten in een van de meest onrustige favela's van Rio.

"Als we moeten wachten op vrede, kunnen we nooit iets doen," zegt Fernanda van Redes da Maré, de onafhankelijke organisatie die het festival promoot.

Het evenement ­– het eerste in zijn soort – geeft drie geldprijzen weg. Die variëren van 800 tot 3000 Braziliaanse real (tussen de 200 en 790 dollar) en gaan naar de drie restaurants met de populairste gerechten. Klanten kunnen een maand lang stemmen op hun favoriet. "In de favela's moet je creatief zijn," voegt Fernanda toe.

Maré, waar 130.000 mensen wonen, is een verzameling van zestien ruwe, verschillende gemeenschappen. De gebieden zijn verdeeld tussen het Pure Derde Commando (Terceiro Comando Puro), het Rode Commando (Comando Vermelho) en de Vrienden van Vrienden (Amigos dos Amigos). Dat zijn drie rivaliserende bendes. De spanning werd vorig jaar omschreven als een burgeroorlog, toen het leger meer dan 2500 troepen inzette om, twaalf maanden voor het WK, de wijk te bezetten.

Als gevolg van de schietpartijen gebeurt er weinig in de gemeenschappen in de wijk. Daar moet het festival wat aan veranderen, zegt Fernanda. Met zestien kraampjes, verdeeld over de hele wijk, hebben zowel bewoners als buitenstaanders een reden om naar verschillende delen van de favela te gaan. Dit bevordert een vorm van integratie die voorheen moeilijk te bereiken was.

Er worden in het weekend twee bussen geregeld, een vanuit het zuiden en een vanuit het noorden van de stad, om bezoekers aan te moedigen. Maar van de negenhonderd mensen die het festival tijdens de eerste week bezoeken, komt de meerderheid uit de favela zelf. "Maré is erg groot," zegt Fernanda. "De mensen kennen hun eigen gemeenschap niet. Onze focus ligt op lokaal werk."

Mijn eerste stop is bij Bar da Marilda, dichtbij de ingang van Vila do João in het zuiden van Maré. Marilda Vieira Alves Silva, een vlotte vrouw van 57, zet me snel aan een met plastic bedekte tafel voordat ze in haar bescheiden keuken verdwijnt. Ze maakt langzaam gegaarde ossenstaart, gekookte maniok – een populaire wortel in Brazilië – en waterkers.

Nadat Silva het eten geserveerd heeft, leunt ze tegen de deur van de keuken en kijkt naar mijn reactie. Ze zegt dat de ossenstaart, een recept van haar oma, al een hit was op vrijdag en zaterdag. Maar dankzij Comida de Favela krijgt ze veel meer bezoekers van zowel binnen als buiten Maré.

Op zaterdag zitten een paar lokale bewoners te genieten van het eten en koud bier. Als ik haar vraag wat ze van het festival vindt, beginnen haar ogen te glinsteren. "Ik vind het geweldig en ik hoop dat de mensen blijven komen, zelfs na het festival. Want dat is het idee erachter, toch? Dat mensen het idee dat er hier niets goeds is achter zich laten. Er is overal geweld, maar gelukkig is het hier altijd wel oké geweest.

Een paar deuren verderop vertelt Thiago Ferreira Rodrigues over zijn familie. Ze zijn de eigenaars van Point do Maccarão en hebben een bezorgservice met pastagerechten. Sinds het begin van Comida de Favela is het aantal klanten met twintig procent toegenomen. Er wordt minder gebeld voor een afhaalmaaltijd. Zijn gerecht voor het festival is lamskroket met appelmoes.

"In de favela's draait het om eten van eigen bodem," zegt Rodrigues. "Onze specialiteit is pasta. Oké, dat is Italiaans, maar de smaken zijn echt Braziliaans.

Door de diversiteit van de bevolking heeft Maré veel verschillende culinaire tradities. Veel gerechten op het festival zijn wel typisch Braziliaans, bijvoorbeeld zwarte bonen en rundvlees, maar er zijn ook onverwachte dingen, zoals sushi, paella en Mexicaanse bonen.

Meer dan honderd restaurants hebben zich aangemeld om deel te nemen aan Comida de Favela, dat voor het eerst werd gehouden in 2011. De organisatoren selecteerden de restaurants die mee mochten doen. Een van hen was Eulina Grambola, die twintig jaar geleden van het noordelijk Paraiba naar Maré kwam. Haar gerecht is kip met een saus van bloed. Dit is een Portugees gerecht maar wordt ook gemaakt in het noorden van Brazilië.

"Ik denk dat het festival goed is," zegt ze buiten bij haar restaurant Bar da Buchada. "Ik wil winnen."

Voor Rodrigues is het festival een manier om te groeien buiten de favela.

"Het idee is geweldig, want het moeilijkste is om het restaurant bekend te krijgen buiten de favela," zegt hij. "Maar door dit festival heb ik nu ook klanten van buiten Maré."

De markt bij Vila do João is langzaam afgelopen en het begint te regenen. De gratis festivalbus gaat terug naar het zuiden van Rio en is klaar om te vertrekken met een grote groep die langs de zestien restaurants gingen.

"Ze zullen wel moe zijn, het is steeds een lange wandeling naar het volgende restaurant," zegt Fernanda. Maar het blijkt dat de groep enorm aan het genieten is van het bezoek aan Maré, want ze besluiten deze bus over te slaan.

Als ik wegga, kom ik weer langs Silva. "Kom asjeblieft weer terug," dringt ze aan terwijl ze mijn hand vastpakt.

*Op verzoek is deze naam veranderd.