Portretten van schaafijsverkopers in Rotterdam

Vraag een Surinamer wat absoluut niet mag ontbreken op een bloedhete zomerdag en hij zal zeggen: schaafijs. Gember, orgeade, cola, susuroos, tamarinde, kers, grenadine – zo verschillend als de siropen zijn die over het ijs gaan, zo verschillend zijn de zelfgebouwde ijskarren en de mensen erachter.

René van Zundert is filmmaker en raakte geïnteresseerd in schaafijsverkopers door de Surinaamse oma van zijn vriendin. Met haar eigen kar verkoopt zij in de zomer naast zelfgemaakte koek en cake al jaren schaafijs op allerlei evenementen. "De karren zijn te gek," vertelt René. "Ze zijn vrijwel altijd zelf in elkaar gezet en dat zie je er meestal ook vanaf. Het is een beetje houtje-touwtje, maar dat is juist de charme. De beschilderingen op de kar verwijzen meestal naar Suriname of de politieke of muzikale voorkeur van de verkopers."

Dat er veel werk in zo'n kar zit, weet hij inmiddels uit eigen ervaring. Afgelopen zomer leek het hem leuk om zelf een kar te bouwen en zijn eigen siropen te gaan brouwen. "De Surinaamse verkopers werken meestal met 'essence', een soort kleur- en smaakstof, die ze vermengen met water, ijs en vaak een beetje citroenzuur." In plaats van kant-en-klare siropen te nemen, bracht René uren boven zijn fornuis door om met verse aardbeien, amandelen, gember en munt eigen smaken te maken. "Mijn schoon-oma was de graadmeter. Toen zij na een tijdje haar goedkeuring gaf, had ik genoeg vertrouwen om de straat op te gaan."

Hij waagde zich een paar keer in het Rotterdamse Vroesenpark en bij BAR. Hij wist van tevoren niet hoe Surinaamse verkopers en schaafijseters hem zouden ontvangen "maar zowel op mijn Nederlandse achtergrond als de keuze voor natuurlijke ingrediënten reageerden ze goed." Zijn best gelukte smaak was orgeade, getrokken uit de pulp van amandelen.

In de research naar schaafijs begon hij schaafijsverkopers in Rotterdam te fotograferen. Ronnie bijvoorbeeld, die naar eigen zeggen met zijn ijs heeft bijgedragen aan de band tussen Nederlanders en Surinamers in de veertig jaar dat hij al ijs verkoopt. "Omdat de karren en de verkopers meestal superfotogeniek zijn, wilde ik er zoveel mogelijk verzamelen in een serie."

Net als zo'n beetje alle schaafijskarren staat die van René voorlopig even geparkeerd, maar volgende zomer gaat hij waarschijnlijk weer de straat op. De schaafijsverkopers op de portretten hieronder zul je zodra de zon weer begint met schijnen zeker tegenkomen in Rotterdamse koopgoten, parken en op markten. Want dat is voor elke schaafijsverkoper essentieel: het moet wel een beetje mooi weer zijn.

Verkoper: Ronnie. Locatie(s): Binnenrotte, Blaak

Ronnie: Toen ik in 1973 naar Nederland kwam, was het eerste wat ik deed een kar in elkaar knutselen. Dat is een hele klus. Je moet alle materialen kopen: multiplex, wielen, verf, alles.

Toen ik begon met het verkopen van schaafijs kende niemand het hier nog. Ik had een ventvergunning, maar werd om de tien minuten aangehouden door de politie omdat ze niet begrepen wat ik deed. Steeds opnieuw moest ik mijn vergunning laten zien en dan belden ze de meldkamer. Na een maand kenden ze me en lieten ze me eindelijk met rust. Nu kent iedereen mij en zeggen mensen zelfs: 'Je moet het ijs van Ronnie hebben.' Met warm weer noem ik mezelf de ijsdokter.

Schaafijs is absoluut geen slushpuppy, dat heeft gewoon geen smaak. Schaafijs wordt ter plekke voor je gemaakt. Als je tamarinde vraagt, proef je ook echt tamarinde. Als je aardbei vraagt, dan proef je aardbei. Wat ik het mooiste vind aan dit werk is de mengelmoes aan klanten. De Surinamers hebben de Nederlanders dit ijs leren eten. Indirect heb ik daarmee bijgedragen aan de multiculturele samenleving.

Verkoper: Rishi. Locatie: Vroesenpark

Rishi: Ik kom uit een echte schaafijsfamilie. Als jongen van negen hielp ik mijn moeder met haar schaafijskar. Zij begon in 1994 en leerde mij hoe ik het moest maken. Mijn opa van tachtig doet het ook nog steeds op het Schouwburgplein, en alle broers van mijn moeder ook. Mijn schaafijskar is het eerste wat ik zie als ik 's ochtends wakker word. Hij staat in de tuin naast mijn slaapkamer.

Wat de eerste generatie schaafijsverkopers heeft veroorzaakt in Nederland vind ik mooi. Nu de vergunningen steeds lastiger te krijgen zijn komen er misschien niet zoveel jonge verkopers bij, maar ik geloof wel dat het altijd zal blijven bestaan en dat er niet veel zal veranderen aan de karren en het ijs. Er zijn mensen die boxen bij hun karren zetten met harde muziek. Ik verander zelf niet veel en gebruik nog steeds een kar uit 1994. Wel zet ik af en toe muziek aan via mijn telefoon of kleine boxjes. Ik ben vrolijker als ik een beetje muziek heb.

Mijn moeder heeft me geleerd hoe je de siroop het beste op het ijs kan schenken: eerst goed op de bovenkant, totdat de siroop naar de onderkant van de beker loopt. Ik heb nu ook mijn eigen techniek en combineer bijvoorbeeld verschillende smaken. Ook melk is lekker erbij, dan wordt het een beetje milkshake-achtig. De kunst is om de smaken echt goed te kennen zodat je goed kan mixen. Ik heb ook een speciale smaak: rum. Er zit geen alcohol in hoor, het is alleen de smaak. Klanten zijn er echt gek op.

Verkoper: Soerinder. Locatie(s): Kruiskade, Schouwburgplein

Soerinder: Ik sta alleen met mooi weer en als ik word ingehuurd op feestjes. Daarnaast werk ik als toezichthouder bij de gemeente. Sinds de crisis gaat het wel minder met de ijsverkoop. Meestal sta ik gewoon waar ik een plek vind, ik heb geen vergunning dus verplaats ik. Mijn vader heeft een vaste plaats en een vergunning, maar dat is tegenwoordig niet meer nodig. Mijn zoon heeft ook een kar en mijn dochter helpt me vaak.

Ik doe het al 25 jaar en ben niet van plan om te stoppen. Het is leuk om een praatje te maken met mensen op straat. Ze geven vaak complimenten over het ijs. Van concurrentie tussen verkopers merk ik niets, als mensen ijs nodig hebben dan help ik ze. Het is een familieding.

Verkoper: Baersati. Locatie(s): Lijnbaan, Koopgoot

Baersati: Ik was drie weken geleden in Suriname, daar beginnen ze om negen uur 's ochtends met schaafijs. Het is het enige wat de dorst lest als het warm is, vooral die met Surinaamse gember. Suriname is warm hé, het was daar 37 graden.

Ik kwam in 1993 naar Nederland en had in Suriname al weleens schaafijs verkocht met mijn oom. Toen ik hier kwam ben ik naar Den Haag gegaan voor een vergunning en gewoon begonnen. Je maakt een kar, je maakt ijs en je begint.

Ik heb de kar beschilderd met allerlei vlaggen: de Surinaamse, de Curaçaose, Antilliaanse en ook de Nederlandse. Het ijs is ook multicultureel, ik heb allerlei verschillende klanten. De laatste tijd steeds meer Chinezen, dat was vroeger niet zo.

Schaafijs verkopen heeft alles te maken met het weer; ik sta alleen in het weekend als het mooi weer is. Mooi weer is een voorwaarde.

De hele serie staat binnenkort op René's Tumblr.