We spraken de man die gisteren duizend kilo rotte friet over het Gentse stadhuis gooide

Dat wij Belgen friet graag inzetten bij protesten, steken we niet onder stoelen of banken. We bekogelden ooit onze premier met friet en mayo toen we geen regering hadden, uitten we onze woede door massaal friet te eten op straat, en gisteren was er in Gent een nieuwe veldslag die aan dat lijstje toegevoegd kan worden: een hoop boze frietkraamuitbaters flikkerden een goede duizend kilo friet over de trappen van het stadhuis.

Dat is het voorlopige hoogtepunt van wat de demonstranten zelf de 'Gentsche frietkotoorlog' noemen. Vorige maand richtten ze al een facebookpagina op, waar ze uitvoerig begonnen te spuwen op de beslissing van het stadsbestuur om de wetgeving rond het hebben en houden van een authentiek frietkot (zo'n hokje op de openbare weg) te veranderen. Maar nu de oorlog buiten de muren van social media is gebroken en zich naar de straat verplaatst heeft, besloot ik een van de demonstranten op te bellen.

Het werd Steven Tillaert – nestor van de Gentse frietkotten en een van de mensen die gisteren emmers vol verrotte aardappels tegen een staatsgebouw gooide – en vroeg hem alles over de regelgeving, de woede, vechten met friet, en de racistische plaatjes op hun facebookpagina.

MUNCHIES: Ha Steven, wie zit er allemaal achter de facebookpagina die Gent de oorlog verklaart? Steven Tillaert: Tien van de zestien laatste frietkotten die op de openbare wegen in Gent staan. Daarbij zitten de bekendste van de stad: het frietkot op de Vrijdagsmarkt, bij de Sint-Jacobskerk en in de Overpoortstraat. Ikzelf ben uitbater van De Fritoloog.

Waarom zijn jullie zo boos op Christophe Peeters? Kijk, er zijn nog maar zestien frietkotten in Gent. Dat is weinig. Een frietkot hebben is duur: je moet aan een boel regels voldoen, en het kot zelf kost tussen de 100.000 en 150.000 euro. We betalen ook huur voor de plaats waar we staan. Om de vijf jaar vindt er een veiling plaats, en kan iedereen bieden op een van de zestien staanplaatsen op de openbare weg. Zo is het eerlijk, en maakt iedereen kans om een authentiek frietkot uit te baten. Tot dit jaar was er een regel: wie al stond met een frietkot, kon beslissen om de hoogste bieder toch nog onderuit te halen, door vijf procent meer te betalen dan zijn bod. Als het winnende bod te hoog was voor de eigenaar, kon die zijn frietkot – de hut zelf – doorverkopen aan de nieuwe eigenaar. Dat is nu veranderd: de vijf-procentregel is weg, en we mogen ons frietkot niet verkopen, we moeten het weghalen. Een frietkot transporteren kost gemakkelijk zesduizend euro, en daarbij komt ook dat het zo goed als onmogelijk is om in vijf jaar je investeringen terug te verdienen. Dat betekent eigenlijk dat iedereen die er minder dan vijf jaar staat, geruïneerd is.

Wat was de druppel die ervoor zorgde dat je rotte friet over de trappen van het stadshuis ging gooien? We waren in beroep gegaan tegen de beslissing van Peeters. Gisteren hebben we gehoord dat dit niet in ons voordeel is uitgesproken. Peeters heeft daarna een persconferentie gegeven waarin hij ons slechte verliezers noemt. Dat klinkt alsof het voor hem een spelletje is, maar voor ons gaat het om ons brood. We wilden een statement maken, dus hebben we onze aardappelhandelaar opgebeld voor zoveel mogelijk rotte aardappelen. Het was eigenlijk een beetje een impulsieve actie. Nooit met de bedoeling om iets kapot te maken, natuurlijk. We zijn Gentenaars en we houden van onze stad.

Hoe liep het af? De hele actie heeft eigenlijk maar een uur geduurd. Toen kwamen er twee brandweerwagens en twee wagens van de vuilnisdienst. Nu krijgen we waarschijnlijk een boete, maar daarover beslist de burgemeester. Als het veel geld is, gaan we samen met onze klanten geld inzamelen om het te betalen.

Heb je wel het gevoel dat jullie er iets mee bereikt hebben? Het heeft vooral mentaal iets uitgehaald. We hebben onze frustratie kunnen uiten. En voor de publieke opinie heeft het ook geholpen. We zagen wat de reacties waren, en die waren vooral ondersteunend.

Schuilt er nationalisme in de plaatjes op jullie facebookpagina? Zo van: alleen Belgen kunnen goede friet maken? Nee, zo is het niet bedoeld. Een van de eigenaren die samen met ons achter de pagina zit is zelf Chinees. Het zit zo: elke persoon die een btw-nummer heeft, kan op twee staanplaatsen bieden. Voorheen was dat geen probleem, want de veiling gebeurde altijd in een zaaltje. Vanaf dit jaar gebeurt de veiling voor het eerst online. Je zit voor een scherm, en je ziet niet wie tegen je opbiedt. We hebben een gisteren een proefveiling gedaan met het IT-bureau dat die veilingen organiseert, zodat we konden zien hoe alles werkte – dat liep trouwens helemaal in het honderd – en daar was een Aziatische man. Hij sprak geen Nederlands, en had een tolk bij zich. Hij is van plan tien van de zestien staanplaatsen in zijn bezit te krijgen, via zijn BV met daarin verschillende zelfstandigen. Zij gaan zich allemaal inschrijven, en allemaal twee keer bieden. Zoiets is ook in Leuven gebeurd, waar Iraniërs alle frietkotten wilden overnemen. Dat is niet goed voor onze frietkotcultuur.

Wat zijn dan de gevolgen voor de Gentse frietkotcultuur? Meerdere staanplaatsen huren is heel duur. Er gaat dus minder geld naar het frietkot zelf. Dat betekent een derde- of vierdehands hok met een likje verf eroverheen. Dat is heel jammer voor de stad, en de charme die een frietkot met zich meebrengt.

Maar zodra ze de papieren gaan tekenen, ziet Peeters toch dat het één bedrijf is dat alle plekken gaat huren? Ja, maar Peeters wil ons niet verzekeren dat hij daar iets tegen gaat doen. Ik heb Gent nochtans altijd bejubeld, omdat ze de frietkotcultuur zo beschermen, maar nu ben ik echt ontgoocheld. Het lijkt allemaal om geld te draaien.

Hoe gaan jullie nu verder? Ik weet het niet. Een petitie is lastig, want in Gent moet je 50.000 handtekeningen van echte Gentenaars verzamelen voordat er een referendum kan komen. Dat zal moeilijk zijn, tenzij we de straat opgaan. Maar we moeten ook blijven werken, we hebben daar vrij weinig tijd voor. Enkel juridische acties voorlopig, dus. We gaan nu bijvoorbeeld aankaarten dat de proefbieding van gisteren catastrofaal mislukt is, en vanaf daar zien we dan wel weer.

Bedankt, Steven.