De organisator van het evenement zegt dat ik geen foto's mag maken. "We doen het voor God". Ik ben in de wijk Sayida Zeinab in Caïro op een iftar – de maaltijd die tijdens de Ramadan tussen zonsondergang en zonsopgang wordt gegeten – die georganiseerd wordt door vrijwilligers. Een meterslange tafel slingert door de smalle straten waar misschien wel zevenhonderd mensen plaats kunnen nemen. Een uur voor het ontbijt zoeken mensen al naar een zitplaats om zeker te zijn van een goede plek. Een jongeman zegt namens de organisator sorry over het fotoverbod. Hij is bang dat aandacht in de media hun daad van liefdadigheid zal schenden.
Advertentie
Tijdens de heilige maand vasten moslims elke dag van zonsopgang tot zonsondergang. Egyptenaren in het hele land bieden gratis iftarmaaltijden aan voor de armen, maar iedereen is welkom om aan te schuiven aan de tafels op straat. Deze vrijwilligersiftars – in het Arabisch Mawaid el Rahman – worden georganiseerd door een groep mensen die bestaat uit buren, bedrijven, moskeeën, vrijwilligersorganisaties of gewoonweg moslims die de medemens willen helpen in de naam van God. De islam moedigt hulp voor de armen tijdens de Ramadan aan en iedereen doet dan ook z'n best om deze taak te vervullen. Donaties bij vrijwilligersorganisaties worden soms wel verdriedubbeld tijdens de Ramadan, en supermarkten bezetten de stoep met gevulde boodschappentassen die gratis kunnen worden meegenomen.
In Caïro volgt na elke lange dag van vasten een slapeloze nacht met vrienden en familie. De meeste bedrijven hebben kortere werkdagen deze maand waardoor moslims de mogelijkheid krijgen om thuis te rusten tot de iftar. Na het ontbijt blijft het druk op straat totdat de laatste maaltijd voor zonsopgang wordt gegeten en iedereen weer zijn bed in duikt.
In Sayida Zeinab zie ik dat zolang er nog een plekje over is, iedereen welkom is voor de iftar. Mannen begroeten elkaar met een knikje en vrouwen kletsen ronduit terwijl er een oogje wordt gehouden op de kinderen. Sommige gasten – vooral mannen uit de middenklasse – zitten samen met vrienden. Er worden sappen, Korans, kranten, vorken en pepers tevoorschijn gehaald. Ondanks dat de iftars zo uitgebreid zijn – met brood, rijst, bonen, vlees, dadels, fruit, molokhia (soep gemaakt van jutebladeren) en soms ros bil laban (rijstpudding) – is er vaak niet genoeg voor iedereen.
Advertentie
Ramadan is net zoals Kerstmis een periode waarin mensen in grote hoeveelheden zoetigheid en andere lekkernijen eten met de familie. Dit is helaas niet het geval voor de 48.9 procent van de bevolking die onder de armoedegrens leeft. Vrijwilligersiftars zorgen voor de mensen die het zich niet kunnen veroorloven om mee te kunnen doen met het vieren van de Ramadan. In Egypte is zestig procent van de bevolking onder de dertig, waarvan velen worstelen met werkloosheid.
Terwijl deze iftars juist het saamhorigheidsgevoel en de onzelfzuchtigheid van de samenleving horen te symboliseren, voel ik aan tafel spanning en schaamte in deze tijd van crisis. Sommige mensen willen duidelijk niet gezien of herkend worden aan tafel, al helemaal niet met een camera erbij. Vrouwen verbergen hun gezicht met hun zwarte hijabs.
Elke vrijwilligersiftar is weer anders, dit hangt af van de plek en de grootte. Sommigen zijn wat kleiner en vooral gericht op vrouwen en kinderen, terwijl andere iftars functioneel zijn opgesteld en meer gericht op arbeiders. De iftar in Sayida moet honderden mensen van eten voorzien en werkt bijna als een soort machine. Het eten wordt systematisch opgediend in gangen; eerst het brood, dan sap, fruit en als laatste de maaltijd-box.
Wanneer de zon langzaam ondergaat en de lucht een pastelblauwe kleur krijgt, slaat de spanning aan. Mensen gaan gehaast opzoek naar de laatste vrije plekjes en de gasten aan tafel staren met grote ogen naar het eten op tafel.
Advertentie
Als de klok 19.00 uur slaat wordt het eten naar binnen geslokt. De laatkomers worden compleet genegeerd en hebben weinig kans op een maaltijd; de meesten hebben binnen tien minuten al het eten op tafel al op. Er wordt de hele nacht gepaft en gekletst en wanneer de zon weer opkomt, worden de straten steeds kaler en duiken mensen thuis hun warme bed weer in.
De straten zijn al snel stil en degenen die overblijven zijn vriendelijk tegen elkaar. Mensen bieden hun laatste stukken vlees aan de ongelukkige voorbijlopers die het festijn hebben gemist. Ook ik verlaat de tafel niet met lege handen en loop de lege straat op met mijn cadeau: een appeltje.
In Mounira, de wijk naast Sayida Zeinab, gaat het er veel rustiger aan toe. Ashraf, een gerespecteerde kapper uit de wijk, houdt elk jaar een vrijwilligersiftar die wordt gesubsidieerd met donaties van private bedrijven. Er wordt rijst, bonen en kip geserveerd door de vrijwilligers. Bij deze kleine iftar hangt een relaxtere sfeer en mensen gaan met een vertrouwde manier met elkaar om.
Alleen al in Caïro worden deze maand duizenden vrijwilligersiftars gehouden die stuk voor stuk anders zijn. Wanneer hongerige vreemdelingen van verschillende achtergronden samen aan één tafel zitten ontstaan er natuurlijk ook conflicten, maar toch is iedereen verenigd door het geloof en door de Ramadan. Het gebeurt niet elke dag dat mensen zo vrijgevig zijn in deze chaotische megastad. Of dat een man zijn hongerige buren uitnodigt om een grote pot met eten te delen. Of dat een kind een bejaarde man zijn eten serveert en hem belhana wel sheafa (eet smakelijk) wenst.Dat is waar Ramadan allemaal om draait.