Keniaanse ketchup maakt waardeloze tomaten toch nog bruikbaar

In Amerika kwakken ze het zo ongeveer overal overheen en ook in Nederland zijn er mensen die het over hun spaghetti durven te gieten. Het zit in een fles waar of niets uitkomt, of ineens veel te veel en waarvan het laatste beetje altijd angstig weggedoken op de bodem achterblijft. En het wordt gemaakt van een vrucht waarvan veel mensen denken dat het een groente is. Ik heb het natuurlijk over tomatenketchup.

Het is na mayonaise – dat zelfs in Amerika tegenwoordig het meest verkocht is – het populairste sausje in Nederland, maar toch is Heinz zo'n beetje de enige grote aanbieder van het spul. Toegegeven, ik vind de ketchup van het gemiddelde huismerk ook niet te pruimen, dus grijp ik standaard naar de bekende glazen fles.

Maar daar gaat binnenkort een einde aan komen, hoopt The Ketchup Project. Zij gaan namelijk verspilling van tomaten in Kenia oplossen en willen Heinz van de troon stoten door een lekkere en gezondere ketchup op de markt brengen.

The Ketchup Project startte 1 juni een crowdfundcampagne, maar is inmiddels al anderhalf jaar bezig. "We zagen tijdens een reis door Kenia dat veel boeren met het probleem zaten dat ze geen eerlijke prijs kregen voor hun tomaten, waardoor veertig procent van de tomaten verspild werd," legt medeoprichter Anne Janssens uit. "Het komt door de grillige Keniaanse markt. De boeren maken verlies op hun tomaten, dus gooien ze de producten gewoon weg." Samen met drie Keniaanse boeren bedacht The Ketchup Project een manier om de tomaten te conserveren: ze drogen ze en maken er ketchup van.

Het recept voor de tomatenketchup werd bedacht in samenwerking met sterrenchef Mohsine Korich, van het inmiddels gesloten restaurant Aagje Deken in de Beemster. Hij is nu in Nairobi chef in het Fairview Hotel. Daarnaast zijn er andere chefs die mee hebben geproefd tijdens het productieproces. De ketchup wordt gezoet met jaggeree, een soort ongeraffineerde rietsuiker, en heeft door de gedroogde tomaten een vollere smaak.

De uiteindelijke smaak wordt bepaald tijdens de Food Fair in de Westergasfabriek op 18 en 19 juni. Er mag dan gestemd worden op drie verschillende variaties. De favoriet wordt geproduceerd. De namen van de drie soorten ketchup zijn Naked Version, African Warmth en All Spices.

Naast het maken van ketchup wil The Ketchup Project boeren helpen met het worden van ondernemer door ze zelf de productie van de saus op zich te laten nemen. Hier helpt The Ketchup Project bij, maar het is de bedoeling dat de boeren het uiteindelijk zelf gaan doen, waardoor er werkgelegenheid ontstaat en ze in hun samenleving kunnen investeren. Die investering moet gericht zijn op scholing, gezondheid en huisvesting. "Maar dat is allemaal aan de achterkant van het project," zegt Anne. "Voor de consument moet het gaan om lekkere ketchup, wat er verder gebeurt is voor de consument bijzaak."

Ketchup is van oudsher een Oosterse manier van conserveren en werd gemaakt van dingen als paddenstoelen, ansjovis, noten of soja. Tomaten werden pas veel later populair. Het woord ketchup stamt af van het Chinese ketsiap, wat vissaus betekent. In Nederland kenden we het woord al van het Indonesische ketjap.

De tomaten worden momenteel nog elders in Kenia in een fabriek gedroogd en verwerkt, zodat het eerste product sowieso van goede kwaliteit is. Het doel is om door middel van zonnedrogers het drogen van de tomaten op locatie te doen. Bijna het hele proces van het maken van de ketchup moet dus gaan gebeuren op boerderijen in Kenia. Alleen het bottelen gebeurt ergens anders, omdat die investering te groot is. Zo heeft de boer een groot deel van de touwtjes in handen, wat gunstig is voor de maatschappij en ze er veel van leren.

"Boeren krijgen voor de hoeveelheid tomaten die wij in een fles tomatenketchup gebruiken normaal gesproken achttien cent," vertelt Anne. "Via de tomatenketchup krijgen ze twintig keer zoveel. De flessen gaan in Nederland ongeveer vier euro kosten voor een halve liter." Alle inkomsten van de tomatenketchup gaan direct naar de boeren. De boeren betalen dan weer een deel aan de keten.

The Ketchup Project draait niet alleen om tomaten. Ontzettend veel soorten groente- en fruitboeren kunnen uiteindelijk meedoen met het project. Zo krijgen ook boeren in andere landen de kans om mee te doen.

"Het drogen van spullen is goedkoop, gemakkelijk en duurzaam," legt Anne uit. "We kunnen dus ook iets met mango's gaan doen, of met appels uit India. Misschien maken we wel een heel ander product, zoals muesli. Het gaat niet om de tomaten, maar om het proces van het drogen, want alle smaak en voedingsstoffen blijven behouden, dus het is erg gezond."

Hou je als horecaondernemer enorm van ketchup en ben je het monopolie van Heinz helemaal beu, maar te lui om zelf je tomatenketchup te maken, dan heeft The Ketchup Project nog een leuk extraatje voor je. Als je 350 euro in het project steekt, krijg je dertig flessen ketchup met de naam van je horecagelegenheid erop. Daarnaast krijg je een ereplek op de website van The Ketchup Project.

De tomatenketchup van The Ketchup Project komt in een glazen fles in de schappen te staan. Verspilling is dus nog niet helemaal opgelost in de ketchupwereld, want dat laatste beetje saus blijft nog altijd aan de bodem plakken. Hier hebben ze ook bij The Ketchup Project nog geen oplossing voor gevonden.