Lang vervlogen zijn de tijden waarin ik zorgeloos vlees op de gril gooide met vrienden rond de barbecue. Tegenwoordig zorgt die openluchtpret eerder voor food for thought, want weinig activiteiten zetten vleesconsumptie zo centraal. Of het nu voor het klimaat, de dieren of je eigen gezondheid is - ik vertel niets nieuws als ik zeg dat het beter is om vegetarisch of veganistisch te eten. Toch moet er altijd even over gediscussieerd worden, want “zo’n kipfiletje moet toch kunnen?”. Het mag zeker, maar gelukkig hoeft het niet, want er zijn tegenwoordig heel wat vegetarische en zelfs 100% plantaardige of veganistische alternatieven in de supermarkt te vinden. Verder ben ik niet van plan om dieper in te gaan op de redenen waarom ik geen vlees meer eet. In plaats daarvan discussieer ik liever over welke vleesvervangers nu het beste zijn (en of een boycot van Garden Gourmet om z’n banden met Israël echt iets bijdraagt aan de maatschappij).
Advertentie
De vleesconsumptie in België daalde tussen 2010 en 2018 met 8%, en al lijkt dat tegenwoordig toch een beetje te stagneren, het is tenminste niet aan het stijgen zoals in Nederland, waar tegelijkertijd ook de consumptie van vleesvervangers in de lift zit. Vleesfabrikanten voelen zich zelfs zodanig bedreigd door die vervangers, dat ze in 2020 een heuse “burgerban” eisten voor Europa, een verbod om de consument te “misleiden” met typische vleesbenamingen voor de vervangproducten. Maar kijk, een vegaworst heet nog steeds worst, en je kan nog altijd groenteburgers kopen, en zelfs de meest vlezige producten hebben intussen flink wat vega(n)varianten. Het voornaamste voorbeeld is misschien wel vega(n) filet américain, of “veggie/vegan préparé” zoals de Vlaamse liefhebbers het zeggen. Wie een vegetarische versie van z’n broodje martino wil smeren, kan dat met een steeds groter wordend arsenaal aan producten. Maar als er geen vlees in zit, wat zit er dan wel in?Evelien Mertens (33) is deeltijds onderzoeker voedings- en dieetkunde aan Erasmushogeschool Brussel. Daarnaast is ze ook aangesteld aan de Vrije Universiteit Brussel binnen de opleiding Lichamelijke Opvoeding en Kinesitherapie. Tot slot is ze zelfstandig diëtist in bijberoep, gespecialiseerd in plantaardige voeding. Evelien eet nu een zestal jaar volledig plantaardig, en helpt heel wat mensen hetzelfde te doen, door bijvoorbeeld VICE door de voor- en nadelen van vega(n) filet américain te gidsen.
Advertentie
VICE: Hey Evelien, hoe lang bestaat de vegetarische versie van filet américain al?
Evelien: Vanaf wanneer exact is moeilijk te zeggen, maar ik heb wel een overzicht gemaakt van wat er nu op de markt is, en ik kan toch een schatting maken. De wortelmartino's zijn het langst op de markt. Dat zal zo'n 6 à 8 jaar zijn. Sindsdien zijn er ook nieuwe varianten bij gekomen, en je ziet dat het aanbod steeds uitgebreider wordt. Dit jaar alleen zijn er nog een drietal bij gekomen van verschillende merken. Dan merk je toch dat het mensen aanspreekt.
Waarom is vega(n) filet américain zo’n succesvol vleesvervangend product?
Herkenbaarheid van de producten is belangrijk. Mensen die willen stoppen of minderen met vlees eten, hebben er baat bij dat het alternatief herkenbaar is. Wie graag boterhammen met filet américain eet, zal dus gemakkelijker naar het vega(n) filet américain grijpen. Daarom is het goed dat de "burgerban" uiteindelijk verdwenen is. Als mensen iets nieuws moeten ontdekken dat veel te ver staat van wat ze kennen, zullen ze minder geneigd zijn om het te kopen of te proberen. De kracht van vega(n) filet américain zit 'm er volgens mij in dat een flexitariër of iemand die vegetarisch wil gaan eten, iets zoekt dat de smaak van het origineel zo goed mogelijk evenaart. Die zal dan de merken afgaan tot die het product gevonden heeft dat het dichtst bij hun persoonlijk voorkeur ligt. Daarom heb je er zoveel.
Evelien: Vanaf wanneer exact is moeilijk te zeggen, maar ik heb wel een overzicht gemaakt van wat er nu op de markt is, en ik kan toch een schatting maken. De wortelmartino's zijn het langst op de markt. Dat zal zo'n 6 à 8 jaar zijn. Sindsdien zijn er ook nieuwe varianten bij gekomen, en je ziet dat het aanbod steeds uitgebreider wordt. Dit jaar alleen zijn er nog een drietal bij gekomen van verschillende merken. Dan merk je toch dat het mensen aanspreekt.
Waarom is vega(n) filet américain zo’n succesvol vleesvervangend product?
Herkenbaarheid van de producten is belangrijk. Mensen die willen stoppen of minderen met vlees eten, hebben er baat bij dat het alternatief herkenbaar is. Wie graag boterhammen met filet américain eet, zal dus gemakkelijker naar het vega(n) filet américain grijpen. Daarom is het goed dat de "burgerban" uiteindelijk verdwenen is. Als mensen iets nieuws moeten ontdekken dat veel te ver staat van wat ze kennen, zullen ze minder geneigd zijn om het te kopen of te proberen. De kracht van vega(n) filet américain zit 'm er volgens mij in dat een flexitariër of iemand die vegetarisch wil gaan eten, iets zoekt dat de smaak van het origineel zo goed mogelijk evenaart. Die zal dan de merken afgaan tot die het product gevonden heeft dat het dichtst bij hun persoonlijk voorkeur ligt. Daarom heb je er zoveel.
Advertentie
Wat zit er precies in en wat is dan het verschil tussen al die verschillende varianten?
Een aantal producten zijn puur op basis van wortel gemaakt. Dat is dan eerder een groentespread om het maar zo te zeggen. Daar zit dan ook iets van ei bij als eiwitbron, maar eiwit komt als bestanddeel niet op de eerste plaats bij die variant. Dan zijn er ook andere met een plantaardig eiwit als voornaamste bestanddeel, zoals een tarwe- of soja-eiwit. Ze verschillen in die mate dat iets op basis van wortelen of andere groenten lager zal zijn in eiwitten, maar dan ook meestal wel een betere Nutri-Score heeft. De Nutri-Score van "gewone" préparé zit eigenlijk altijd rond Nutri-Score C, en de vegetarische versie varieert. Als we spreken over een wortelmartino, heb ik er zelfs een met Nutri-Score A gevonden. Andere zitten op B of soms ook C. Ik vond er zelfs één met score D. Dat ligt dan aan een hoger zout- en vetgehalte.
Ik denk van wel, maar misschien niet met de mogelijkheden die er nu voorhanden zijn. Het gebruik van kweekvlees zou ons echt richting dezelfde smaak kunnen brengen. Momenteel doen ze vooral tests naar kweeksteak en zo, maar als we kweekvleesvarianten van préparé zouden ontwikkelen, kan dat de smaak écht evenaren. Je moet ook niet vergeten dat het vaak om een persoonlijke smaak gaat. Die kan je door kruiding benaderen, maar qua structuur is het misschien nog iets te vroeg om een identiek product te krijgen. Dat zal helaas niet meteen voor morgen zijn. Momenteel is het nog ontzettend duur om kweekvlees te ontwikkelen. Misschien kan het over twee jaar wel al op de markt komen, maar dan zal het nog altijd prijzig zijn.
Een aantal producten zijn puur op basis van wortel gemaakt. Dat is dan eerder een groentespread om het maar zo te zeggen. Daar zit dan ook iets van ei bij als eiwitbron, maar eiwit komt als bestanddeel niet op de eerste plaats bij die variant. Dan zijn er ook andere met een plantaardig eiwit als voornaamste bestanddeel, zoals een tarwe- of soja-eiwit. Ze verschillen in die mate dat iets op basis van wortelen of andere groenten lager zal zijn in eiwitten, maar dan ook meestal wel een betere Nutri-Score heeft. De Nutri-Score van "gewone" préparé zit eigenlijk altijd rond Nutri-Score C, en de vegetarische versie varieert. Als we spreken over een wortelmartino, heb ik er zelfs een met Nutri-Score A gevonden. Andere zitten op B of soms ook C. Ik vond er zelfs één met score D. Dat ligt dan aan een hoger zout- en vetgehalte.
Is het eigenlijk mogelijk om de smaak van filet américain volledig na te maken?“Gewone” filet américain heeft altijd een Nutri-Score van C. Bij de vegetarische gaat dat van A tot zelfs uitzonderlijk D, maar dat ligt dan aan een hoger zout- en vetgehalte.
Ik denk van wel, maar misschien niet met de mogelijkheden die er nu voorhanden zijn. Het gebruik van kweekvlees zou ons echt richting dezelfde smaak kunnen brengen. Momenteel doen ze vooral tests naar kweeksteak en zo, maar als we kweekvleesvarianten van préparé zouden ontwikkelen, kan dat de smaak écht evenaren. Je moet ook niet vergeten dat het vaak om een persoonlijke smaak gaat. Die kan je door kruiding benaderen, maar qua structuur is het misschien nog iets te vroeg om een identiek product te krijgen. Dat zal helaas niet meteen voor morgen zijn. Momenteel is het nog ontzettend duur om kweekvlees te ontwikkelen. Misschien kan het over twee jaar wel al op de markt komen, maar dan zal het nog altijd prijzig zijn.
Advertentie
Wat mij ook opvalt is dat ik een vegetarische préparé wekenlang in mijn koelkast kan bewaren, en dat die nooit van kleur zal veranderen, in tegenstelling tot het origineel. Hoe komt dat?
De houdbaarheidsdatum op vegetarische producten is vaak ruim gerekend. Vegetarische producten zijn minder onderhevig aan bacterieel bederf dan dierlijke producten en dus veiliger om zelfs na de houdbaarheidsdatum nog te consumeren. Dat zie je ook bij plantaardige zuivelproducten bijvoorbeeld. Dus ik mag mijn plantaardige melk gewoon blijven drinken als die vijf dagen over datum is?
Ja hoor, normaal gezien wel. Gewoon even ruiken. Dat is trouwens ook een voordeel naar gezondheid toe, want je hebt bij plantaardige producten sowieso minder kans op voedselvergiftiging. Daarnaast zitten er natuurlijk ook wel wat conserveermiddelen in vega(n) filet américain die de houdbaarheid bevorderen, maar dat kan niet alles verklaren want die zitten er ook in de dierlijke variant, en die zijn nog altijd minder lang houdbaar. Stel, je wil al die bewaarmiddelen niet in je lijf, hoe gemakkelijk is het dan om zo'n veggie préparé zelf te maken?
Je kan iets maken met neutraal smakende soja- of tarwereepjes en kruiden toevoegen naargelang je smaak. Even mixen en klaar. Naar houdbaarheid toe zal het toch minder zijn dan de supermarktvariant omdat er geen E-nummers aan toegevoegd kunnen worden. De houdbaarheid zal dan beperkt zijn tot een aantal dagen in de koelkast. Is er nog iets dat (aspirant-)vegetariërs moeten weten?
Wel, ik had de analyse gemaakt van de producten die nu op de markt zijn, en bedacht me toen dat Nutri-Score ook maar één zaak is. De vega variant is op dat vlak niet altijd beter dan het "origineel", maar we moeten er ook rekening mee houden dat sinds 2017, toen de nieuwe voedingsdriehoek werd toegevoegd, het bewerkt vlees in de rode bol staat. Het staat dus niet eens in de driehoek zelf.
Het IARC (International Agency for Research on Cancer, red.) heeft ook aangegeven dat bewerkt vlees kankerverwekkend is. Er werd jaren gezegd dat je rood vlees moest eten bij een ijzertekort, maar het heemijzer in rood vlees zorgt er eigenlijk voor dat de schadelijke verbindingen in de darmen die darmkanker kunnen veroorzaken versterkt worden. Dat kun je met een Nutri-Score niet duidelijk maken aan mensen, maar is toch een heel belangrijke impact op de gezondheid. Bij vegetarische/veganistische varianten is een dergelijk gezondheidsnadeel vooralsnog niet bewezen.Volg VICE België en VICE Nederland ook op Instagram.
De houdbaarheidsdatum op vegetarische producten is vaak ruim gerekend. Vegetarische producten zijn minder onderhevig aan bacterieel bederf dan dierlijke producten en dus veiliger om zelfs na de houdbaarheidsdatum nog te consumeren. Dat zie je ook bij plantaardige zuivelproducten bijvoorbeeld. Dus ik mag mijn plantaardige melk gewoon blijven drinken als die vijf dagen over datum is?
Ja hoor, normaal gezien wel. Gewoon even ruiken. Dat is trouwens ook een voordeel naar gezondheid toe, want je hebt bij plantaardige producten sowieso minder kans op voedselvergiftiging. Daarnaast zitten er natuurlijk ook wel wat conserveermiddelen in vega(n) filet américain die de houdbaarheid bevorderen, maar dat kan niet alles verklaren want die zitten er ook in de dierlijke variant, en die zijn nog altijd minder lang houdbaar. Stel, je wil al die bewaarmiddelen niet in je lijf, hoe gemakkelijk is het dan om zo'n veggie préparé zelf te maken?
Je kan iets maken met neutraal smakende soja- of tarwereepjes en kruiden toevoegen naargelang je smaak. Even mixen en klaar. Naar houdbaarheid toe zal het toch minder zijn dan de supermarktvariant omdat er geen E-nummers aan toegevoegd kunnen worden. De houdbaarheid zal dan beperkt zijn tot een aantal dagen in de koelkast. Is er nog iets dat (aspirant-)vegetariërs moeten weten?
Wel, ik had de analyse gemaakt van de producten die nu op de markt zijn, en bedacht me toen dat Nutri-Score ook maar één zaak is. De vega variant is op dat vlak niet altijd beter dan het "origineel", maar we moeten er ook rekening mee houden dat sinds 2017, toen de nieuwe voedingsdriehoek werd toegevoegd, het bewerkt vlees in de rode bol staat. Het staat dus niet eens in de driehoek zelf.
Het IARC (International Agency for Research on Cancer, red.) heeft ook aangegeven dat bewerkt vlees kankerverwekkend is. Er werd jaren gezegd dat je rood vlees moest eten bij een ijzertekort, maar het heemijzer in rood vlees zorgt er eigenlijk voor dat de schadelijke verbindingen in de darmen die darmkanker kunnen veroorzaken versterkt worden. Dat kun je met een Nutri-Score niet duidelijk maken aan mensen, maar is toch een heel belangrijke impact op de gezondheid. Bij vegetarische/veganistische varianten is een dergelijk gezondheidsnadeel vooralsnog niet bewezen.Volg VICE België en VICE Nederland ook op Instagram.